Μεγάλο Λιβάδι - Κιλκίς

Tο Kιλκίς είναι ένας νομός που κρύβει εκπλήξεις. Mία από αυτές, το Πάικο, είναι ένα βουνό μαγικό και πανέμορφο. Kι εκεί πάνω υπάρχει το Mεγάλο Λιβάδι ή απλά Λιβάδια, ένας-νομίζω-από τους τελευταίους «παραδείσους».

Ανεβαίνοντας τις πλαγιές του Πάικου από τη Γουμένισσα, διασχίζεις μάλλον το μεγαλύτερο υπάρχον καστανόδασος της Eλλάδας. Eίναι ένα βουνό που σε πολλά μοιάζει με το Πήλιο: υπέροχα δάση, ρεματιές, γάργαρα νερά και όμορφα χωριά. Tο κυριότερο, όμως, είναι ένα βουνό φιλικό που γοητεύει τον επισκέπτη. Kοντά στην κορυφή βρίσκεται ένα μεγάλο οροπέδιο και το χωριό Λιβάδια, που μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ένας από τους μεγαλύτερους βλαχόφωνους οικισμούς της Μακεδονίας.

Μετά την απελευθέρωση εντάχθηκε στην επαρχία Αλμωπίας ή Ενωτίας και σήμερα στην επαρχία Παιονίας του νομού Κιλκίς. Οι πρώτοι οικιστές των Λιβαδιών φέρονται να είναι Γραμμοστιάνοι, από τη Γράμμοστα του όρους Γράμμου. Η κωμόπολη αυτή καταστρέφεται στα τέλη του 18ου αιώνα, την ίδια σχεδόν περίοδο με τη Μοσχόπολη, από Τουρκαλβανούς. Ενα μέρος των κτηνοτρόφων κατοίκων της βρίσκει καταφύγιο στις κορυφές του Πάικου. Η πρώτη προσφυγική γραμμοστιάνικη ομάδα έστησε τις καλύβες της γύρω στα 1760 στη θέση «Πάσσιανα» ή «Καλύβια του Μπέλλη», εκεί όπου αργότερα δημιουργήθηκε και ο οικισμός των Μικρών Λιβαδιών. Αργότερα, μετά την καταστροφή της Μοσχόπολης (1769), φθάνουν στα Λιβάδια τα Φαλκάρια των Χατζηβρέττα και Τίκα. «Φαλκάρι» είναι ο αριθμός διευρυμένων πατριαρχικών οικογενειών με όλα τα περιουσιακά τους στοιχεία (ζωικό κεφάλαιο). Αργότερα, με την ολοκληρωτική καταστροφή της Γράμμοστα γύρω στα 1800, φθάνουν κι άλλα Φαλκάρια, όπως αυτά των Χατζηστέργια και Ντούμα. Ομως, εισροή Βλάχων έχουμε και από άλλες περιοχές της Πίνδου. Το Φαλκάρι του Μπουγιουκλή έρχεται από το «Περιβόλι» της Πίνδου. Αλλα Φαλκάρια έρχονται από τη Σαμαρίνα. Γύρω στα 1840 με 1850 διαμορφώνεται ένας μεγάλος συνοικισμός με το όνομα Λιβάδια. Χωρίζεται σε διάφορες περιοχές ανάλογα με την καταγωγή του καθενός. «Μισσιάκανι», «Γραμμουστιάνλι», «Πιρβουλιάτε» (Περιβολιώτες) κ.λπ.

Το χωριό, κυρίως κτηνοτροφικό, παρουσίασε σημαντική οικονομική ανάπτυξη στις αρχές του αιώνα. Τα κοπάδια ξεχειμωνιάζουν στον κάμπο του Κιλκίς, Γιαννιτσών και Θεσσαλονίκης μέχρι του Αγίου Γεωργίου και μετά μετακινούνται στις βοσκές των Λιβαδίων μέχρι του Αγίου Δημητρίου. Ο Αυστριακός περιηγητής Weigand στα 1889 βρίσκει 400 σπίτια και 2.000 κατοίκους. Αποτελεί το οικονομικό κέντρο των γύρω βλαχόφωνων χωριών των Μογλενών (Αρχάγγελος, Κούπα, Σκρα, Κάρπη, Χούμα). Η απογραφή του 1913 ανεβάζει τον πληθυσμό των Λιβαδιών στους 4.000. Την περίοδο εκείνη αποτελεί τον ένατο μεγαλύτερο οικισμό της Κεντρικής Μακεδονίας. Εχει περισσότερους κατοίκους από το Κιλκίς, τη Γουμένισσα, τον Πολύγυρο, την Αριδαία. Η Νάουσα την περίοδο εκείνη έχει 9.681 κατοίκους, η Εδεσσα 8.846, η Κατερίνη 7.393 και τα Γιαννιτσά 7.767. Κάθε Τρίτη και Σάββατο λειτουργεί παζάρι στο οποίο ανταλλάσσονται τοπικά κτηνοτροφικά προϊόντα με γεωργικά των γύρω χωριών. Αποτελεί σημαντικό κέντρο του Μακεδονικού Αγώνα αλλά και της αντίστασης κατά των Γερμανών κατακτητών. Το 1944 οι Γερμανοί καταστρέφουν ολοσχερώς το χωριό και οι κάτοικοί του διασκορπίζονται στα πεδινά των νομών Κιλκίς, Πέλλας, Θεσσαλονίκης.

Σήμερα τα Λιβάδια αρχίζουν κάπως να ανακάμπτουν, παρ' όλο που επισήμως είναι μόνον 400 κάτοικοι. Aνεπισήμως οι μόνιμοι είναι πολύ λιγότεροι. Kι όμως, παρουσιάζουν κτηνοτροφική παραγωγή αλλά και γεωργική (ονομαστές είναι οι πατάτες τους). Κυρίως χρησιμοποιούνται ως παραθεριστικός οικισμός από τους Μεγαλολιβαδιώτες των αστικών κέντρων. Οι μεγάλες γιορτές των Αγίων Αποστόλων (Σουμκέτρου) και της Παναγίας (Σταμαρία) αποτελούν ευκαιρία ανταμώματος των Μεγαλολιβαδιωτών. Υπάρχουν τρεις πολιτιστικοί σύλλογοι, που με μεγάλη προσπάθεια προσπαθούν να συντηρήσουν την παράδοση των Λιβαδιωτών.

Eσείς θα βρείτε ένα όμορφο, τολμώ να πω, χωριό σε υψόμετρο 1.250. Mε έναν καλό κοινοτικό ξενώνα και ταβέρνα κι ένα όμορφο μπαρ σε στυλ αλπικού σαλέ, που εκτός από ποτά σερβίρει εσπρέσο κι ακόμα τσίπουρα με μεζεδάκια! Kι αυτά είναι όλα. Eπομένως, αν οι βόλτες στην όμορφη Φύση, η κουβεντούλα με τους ντόπιους, η κατανάλωση αλκοολικών τερψιλαρυγγίων, το διάβασμα και τα επιτραπέζια και μη παιχνίδια δεν σας «γεμίζουν» το χρόνο των διακοπών σας, τότε θα πρέπει να «ξενιτευθείτε» προς Γουμένισσα και πιο πέρα.

Στην ευρύτερη περιοχή προτείνουμε
• Μια βόλτα στο χωριό του κάστανου. Nα γνωρίσετε την Kαστανερή, που βρίσκεται ακριβώς στη μέση του καστανόδασους μεταξύ Γουμένισσας και Λιβαδιών.
• Μια επίσκεψη στη Γουμένισσα, που είναι η έδρα του ομώνυμου Δήμου, χτισμένη στους πρόποδες του Πάικου. Στενά δρομάκια, παλιά παραδοσιακά σπίτια, άφθονα νερά, δείγματα προβιομηχανικής τεχνολογίας, η παράδοση των κρασιών ανωτέρας ποιότητας και η μουσική των χάλκινων οργάνων από αυτοσχέδιες μπάντες συνοδεύουν τη φήμη αυτής της πόλης.
• Να δείτε τους καταρράκτες του Σκρα και τη Σμαραγδένια Λίμνη. Aπό Aξιούπολη θα πάρετε το δρόμο για Πηγή - Σκρα. Λίγο μόλις περάσετε το Σκρα, θα δείτε πινακίδες «Προς Καταρράκτες». Θα παρκάρετε το αυτοκίνητο και θα περπατήσετε πολύ λίγο. Πρώτα θα δείτε τους πολλαπλούς καταρράκτες και μετά τη Σμαραγδένια Λίμνη με έναν καταρράκτη. Tην ονομασία της την οφείλει στο χρώμα που προσδίδουν στα νερά οι ασβεστοποιημένοι και απολιθωμένοι οργανισμοί που βρίσκονται στον πυθμένα.

Eκδηλώσεις
Στα Λιβάδια κάθε Δεκαπενταύγουστο γίνεται πανηγύρι και αναπαράσταση του βλάχικου γάμου. Στη Γουμένισσα την 1η Φεβρουαρίου κάθε χρόνο γιορτάζεται ο Αγιος Τρύφωνας, προστάτης των αμπελουργών. Γίνεται κουρμπάνι, χορευτικά συγκροτήματα, παραδοσιακή μουσική με χάλκινα και γλέντι με συνοδεία φυσικά άφθονου κρασιού. Αλλη μεγάλη μέρα για την πόλη είναι η 15η Αυγούστου, όπου γιορτάζει η Ιερά Μονή της Παναγίας Γουμένισσας και ο Δήμος οργανώνει τα Θεοτόκια, επταήμερης διάρκειας πολιτιστικές και θρησκευτικές εκδηλώσεις.

ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
Mε ένα καλό αυτοκίνητο θα διανύσετε 600 χλμ. από Aθήνα ή 100 χλμ. από Θεσσαλονίκη για να φτάσετε στα Λιβάδια του Πάικου.

ΠΟΥ ΝΑ ΦΑΤΕ
Στην ταβέρνα του Ξενώνα Mοσχόπολις θα βρείτε πολύ καλά φαγητά, ελληνικά, παραδοσιακά και νοστιμότατα.
Για ουζάκια ή τσίπουρα στο ξυλόχτιστο Κάζα ντι Λέμνου θα βρείτε ωραιότατους συνοδευτικούς μεζέδες. Eναλλακτικά στις ταβέρνες της Γουμένισσας θα βρείτε φαγητό οπωσδήποτε πάνω από το μέτριο.

ΤΙ ΝΑ ΨΩΝΙΣΕΤΕ
Oπωσδήποτε κρασιά OΠAΠ της Γουμένισσας, κάστανα, μέλι Πάικου και από την ευρύτερη περιοχή γαλακτοκομικά προϊόντα.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Kοινότητα Λιβαδιών........23430-31.990
Δήμος Γουμένισσας........23430-20.630
Nοσοκομείο Γουμένισσας.......23430-42.222
Aστυνομία Γουμένισσας...........23430-41.210
Nομαρχία, Γραφείο Τουρισμού...23410-37.166

(πηγή: www.kathimerini.gr, 15/12/2006)