Παλαιό Μικρό Χωριό - Ευρυτανία

Σε ένα πραγματικά αλπικό τοπίο βρίσκεται το Μικρό Χωριό, κοντά στα 1.000 υψόμετρο. Εστιάζουμε στο Παλαιό, εκεί όπου αναπτύχθηκε αρχικά ο οικισμός, δύο χιλιόμετρα από το Νέο, και παίρνουμε μια γερή ανάσα βουνίσιου αέρα, ό,τι πρέπει για να μας προσφέρει μια σωστή χειμωνιάτικη εξόρμηση.

Τρία βουνά χρειάστηκε να συναντηθούν για να δημιουργήσει η Φύση ένα θαύμα· το Βελούχι, η Καλιακούδα και η Χελιδόνα σμίγουν σ' ένα σύμπλεγμα απαράμιλλης ορεινής ομορφιάς. Εδώ ψηλά στην Ευρυτανία συναγωνίζονται, αιώνες τώρα, το πράσινο της άνοιξης με το πορτοκαλί, το καφέ και το κόκκινο του φθινοπώρου και το λευκό του χειμώνα. Κι ένα χωριό παρακολουθεί τη μάχη των χρωμάτων: το Παλαιό Μικρό Χωριό.

Η εισαγωγή είναι δανεισμένη και ελαφρώς παραλλαγμένη από τις «Ευρυτανικές Σελίδες» (www.evrytan.gr), καθώς στάθηκε αδύνατο να εμπνευστούμε κάτι αντιπροσωπευτικότερο για ένα από τα ομορφότερα και τα πλέον ιστορικά χωριά του νομού Ευρυτανίας.

Πρόκειται, άλλωστε, για ένα κατάφυτο χωριό, σε υψόμετρο λίγο παραπάνω από 900, με απίστευτη θέα στην Κοιλάδα της Ποταμιάς, του Καρπενησιώτη ποταμού που πηγάζει από τη Ράχη του Τυμφρηστού, στα όρια Ευρυτανίας και Φθιώτιδας, για να σμίξει στα Διπόταμα του Προυσού με τον Κρικελλιώτη και να φτάσουν μαζί στη λίμνη των Κρεμαστών. Το Παλαιό Μικρό Χωριό ανήκει διοικητικά στο Δήμο Ποταμιάς και βρίσκεται σε απόσταση 17 χλμ. από το Καρπενήσι και 2 χλμ. περίπου από το Νέο Μικρό Χωριό. Γιατί, όμως, μιλάμε για Παλαιό και Νέο Μικρό Χωριό; Μια περιπλάνηση στα βάθη του χρόνου και της ιστορίας μέχρι και τη σύγχρονη εποχή είναι απαραίτητη για να γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε τον πολύπαθο, μα πάντοτε όμορφο και ελκυστικό τούτο τόπο...

Στο πρόσφατο παρελθόν
Γυρίζουμε 43 χρόνια πίσω, οπότε μετά 13 μερόνυχτα συνεχούς βροχόπτωσης μια κατολίσθηση κατέστρεψε ολοσχερώς τα 2/3 του χωριού, με αποτέλεσμα να χαθούν 13 άνθρωποι. Ο αριθμός των νεκρών (ευτυχώς) ήταν μικρός σε σύγκριση με το μέγεθος της καταστροφής, η οποία συνέβη το πρωί της Κυριακής 13 Ιανουαρίου 1963, και οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού ήταν στην εκκλησία. Εκτοτε και θεωρώντας τον αριθμό 13 από κάθε άποψη «γρουσούζικο», όπως μας εκμυστηρεύθηκαν όσοι μας μίλησαν για το γεγονός, το μεγαλύτερο μέρος των επιζώντων μεταφέρθηκε περίπου δύο χιλιόμετρα από την παλιά θέση του χωριού, όπου χτίστηκε το Νέο Μικρό Χωριό.

Στις 23 Απριλίου 1963 πραγματοποιήθηκε πανελλήνιος έρανος για την ανοικοδόμηση του νέου οικισμού, τον Φεβρουάριο του 1964 μπήκαν τα θεμέλια και άρχισε η ανοικοδόμηση από συνεργεία του Βασιλικού Εθνικού Ιδρύματος, το φθινόπωρο του 1966 ηλεκτροδοτήθηκε ο νέος οικισμός και το 1967 κατασκευάστηκε το νέο υδραγωγείο. Μέχρι το 1968 η ανοικοδόμηση είχε τελειώσει.

Το Νέο Μικρό Χωριό χτίστηκε βάσει σχεδίου ορεινού χωριού, υπακούοντας σε συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό ύφος (διώροφα σπίτια με πελεκητή πέτρα), ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι αποτελεί υπόδειγμα δομής και ρυμοτομίας. Εξω από κάθε σπίτι του Νέου Μικρού Χωριού περνάει δρόμος(!), δεν παρέλειψαν να μας τονίσουν οι κάτοικοι, οι περισσότεροι εκ των οποίων ασχολούνται, τα τελευταία ειδικά χρόνια, με τον τουρισμό (ταβέρνες, ενοικιαζόμενα δωμάτια κ.τ.λ.).

Στα βάθη του χρόνου
Τόσο για το Μικρό Χωριό όσο και για τα περισσότερα χωριά της Ποταμιάς υπάρχει η άποψη ότι δημιουργήθηκαν πριν από το 1600, πριν δηλαδή φτάσουν οι Τούρκοι στο Καρπενήσι. Τα χωριά αυτά μετά το 1453 έστελναν ξενιτεμένους στην Κωνσταντινούπολη, εξ ου και ονομάστηκαν «πολιτοχώρια». Η παλαιότερη γραπτή πηγή που μαρτυρεί την ύπαρξη του Μικρού Χωριού, οι πρώτοι κάτοικοι του οποίου ήταν χτίστες της πέτρας, χρονολογείται στα 1453 - 54 και προέρχεται από τουρκικό φορολογικό κατάλογο. Ακολουθεί μια επιστολή Ευρυτάνων που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη (1748), αφιερώσεις σε εικόνες του τέμπλου στο παρεκκλήσι των Αγίων Πάντων στη Μονή του Προυσού (1755), μια αναφορά στη φυλλάδα των θαυμάτων της (1814) και χειρόγραφες πηγές στο κτηματολόγιό της (1815). Μια νεότερη ιστορική μαρτυρία είναι αυτή του Γάλλου ιστορικού Pougueville, που περιόδευε την τουρκοκρατούμενη ακόμα Ελλάδα και αναφέρει, μεταξύ άλλων, το Μικρό Χωριό να κατοικείται από 30 οικογένειες.

Σε κρίσιμες περιόδους
Στο ορεινό αυτό χωριό, η ιστορία δεν σταμάτησε να γράφεται ούτε τα χρόνια της Επανάστασης του '21 ούτε αργότερα στην Κατοχή και την Εθνική Αντίσταση. Λέγεται ότι στις αρχές Αυγούστου του 1823 ο Μάρκος Μπότσαρης, πριν από την τελευταία μάχη του στο Κεφαλόβρυσο, στρατοπέδευσε στο Μικρό Χωριό και εκεί κατέστρωσε το πολεμικό του σχέδιο. Οταν ξεκίνησε για τη μάχη και αφού προσευχήθηκε στο ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, πήρε μαζί του για οδηγό τον παπά του χωριού, ενώ πολλοί Μικροχωρίτες ήταν πρωτοπαλίκαρά του. Μετά τον θανάσιμο τραυματισμό του και πριν τον μεταφέρουν στο Μεσολόγγι όπου κηδεύθηκε, η παράδοση λέει ότι ακούμπησαν το άψυχο κορμί του ήρωα κοντά στη «βρωμοβρύση», πέτρινη βρύση με κρύο νερό, που υπάρχει ακόμα και σήμερα, ενώ σε μια παραλλαγή της ίδιας παράδοσης, λέγεται ότι ο ήρωας πρώτα ήπιε νερό και έπειτα ξεψύχησε.

Περνώντας τα χρόνια, στη διάρκεια της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης και συγκεκριμένα μετά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου (25 Νοεμβρίου 1942), οι Ιταλοί του Καρπενησίου σε μια έξοδο προς τα χωριά της Ποταμιάς έπεσαν σε ενέδρα τμήματος του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Αρη Βελουχιώτη κοντά στο Μικρό Χωριό (18 Δεκεμβρίου 1942). Η μάχη αυτή έχει καταγραφεί στην Ιστορία ως η πρώτη πανευρωπαϊκά μάχη αντίστασης απέναντι στο φασιστικό καθεστώς. Εκεί σκοτώθηκαν πολλοί Ιταλοί, με αποτέλεσμα να κάνουν αντίποινα εναντίον του άμαχου πληθυσμού τόσο του Μικρού όσο και του γειτνιάζοντος Μεγάλου Χωριού και στις 24 Δεκεμβρίου 1942, στη θέση Ανω Λόγγοβες του Μικρού Χωριού, να εκτελέσουν 13 ομήρους. Σ' αυτήν την τοποθεσία υπάρχει σήμερα μνημείο τιμής στους πεσόντες.

Στο Μικρό Χωριό λειτούργησε επίσης, από τις 7 Μαρτίου 1943 μέχρι τις 18 Οκτωβρίου 1944 τυπογραφείο. Το τυπογραφείο εγκαταστάθηκε στο σπίτι του Γιώργου Κυρίτση, το οποίο είναι το πρώτο δεξιά πριν από την πλατεία του χωριού, όπως μας ενημέρωσε ένας από τους κατοίκους μια και δεν υπάρχει σχετική ταμπέλα. Στις 11 Ιουνίου 1944 οι Γερμανοί έκαψαν πολλά σπίτια του χωριού.

Αξίζει να δείτε
• Τις πέντε γραφικές βρύσες, κάτω από τα πλατάνια της πλατείας.
• Το ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, λίγο μετά την πλατεία, και το καμπαναριό της, χτισμένο στα τέλη του 19ου αιώνα, δωρεά Δ. Γ. Σιδέρη. Αν είστε λίγο παρατηρητικοί θα δείτε ότι στο ρολόι αντί για αριθμούς, τις ώρες υποδεικνύουν γράμματα που σχηματίζουν το όνομα της κόρης του δωρητή από την Κωνσταντινούπολη, Ελένης Δ. Σιδέρη.
• Το παλιό σχολείο, στο οποίο στεγάζεται Μουσείο, με φωτογραφικό υλικό από την κατολίσθηση, αποκόμματα εφημερίδων και φωτογραφίες από την Αντίσταση, κομμάτια από το τυπογραφείο, συγγράμματα από την περίοδο της Κατοχής. Επίσης, το Μουσείο φιλοξενεί παραδοσιακές στολές, αντικείμενα λαογραφικής τέχνης και κάποια αρχαία ευρήματα που έχουν έρθει στο φως στη γύρω περιοχή. Οταν επισκεφθήκαμε εμείς το χωριό, στο Μουσείο γίνονταν κάποιες κατασκευές, πιθανότατα όμως εσείς θα το βρείτε ανοιχτό.
• Το μνημείο των 13 εκτελεσθέντων και τη βρύση που ξεψύχησε ο Μάρκος Μπότσαρης, στη διάρκεια διαδρομής 1,5 χλμ. περίπου μέσα στο δάσος που οδηγεί στον Αγιο Σώστη.
• Τη λιμνούλα που σχηματίζεται στην είσοδο του χωριού, σε περίπτωση που βρεθείτε εκεί την άνοιξη.

Ενδιαφέρουσες διαδρομές
• Χελιδόνα: Είναι το βουνό στα «πόδια» του οποίου απλώνεται το Παλαιό Μικρό Χωριό. Είναι δασωμένο αλλά απόκρημνο και η ψηλότερη κορυφή του, στα 1.973 μ., προσεγγίζεται με μονοπάτι από το εκκλησάκι του Αγίου Σώστη, σε περίπου 4 ώρες.
• Μονή της Παναγίας της Προυσιώτισσας: Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 30 χιλιομέτρων από το Παλαιό Μικρό Χωριό, είναι χτισμένη σε έναν απότομο βράχο και σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε από τους μοναχούς Διονύσιο και Τιμόθεο το 829, οι οποίοι έφεραν μαζί τους και την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας από την Προύσα της Μικράς Ασίας. Πιθανότατα, όμως, ιδρύθηκε ανάμεσα στον 12ο και τον 14ο αιώνα. Λαξευμένο στο βράχο στέκει το παρεκκλήσι όπου φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας, ενώ αξιόλογες είναι και οι αγιογραφίες του.
• Χιονοδρομικό κέντρο Τυμφρηστού (Βελουχίου): Βρίσκεται στην τοποθεσία Διαβολότοπος, απέχει 28 χιλιόμετρα από το Παλαιό Μικρό Χωριό (11 χλμ. από το Καρπενήσι) και διαθέτει 9 πίστες και οργανωμένες σχολές για τους αρχάριους (τηλ.: 22370-21.111 - 2, 22.002).
• Κορυσχάδες, Βούτυρο, Νόστιμο, Μεγάλο Χωριό, Γαύρος: Ομορφα κοντινά χωριά, τα οποία μπορείτε να επισκεφθείτε για καφέ, φαγητό ή και πεζοπορία. Ενας δασικός δρόμος που θα συναντήσετε λίγο πριν μπείτε στο Νόστιμο οδηγεί στο Μικρό Χωριό έπειτα από περίπου 45 λεπτά πεζοπορίας. Αναζητήστε τον και απολαύστε τη διαδρομή!

ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
Το Παλαιό Μικρό Χωριό απέχει από την Αθήνα 310 χλμ. και ο μόνος ενδεδειγμένος τρόπος για να φτάσετε ώς εκεί είναι με το αυτοκίνητό σας, σε 3,5 - 4 ώρες. Αν είστε υπομονετικοί μπορείτε να πάτε μέχρι το Καρπενήσι με ΚΤΕΛ (διάρκεια διαδρομής 5 ώρες) και από εκεί να περιμένετε να εξυπηρετηθείτε με επόμενο λεωφορείο μέχρι (προσοχή!) το Νέο Μικρό Χωριό. (ΚΤΕΛ Καρπενησίου, τηλ.: 22370-80.013 - 4).

ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
• Χελιδόνα (Παλαιό Μικρό Χωριό, 22370-41.221, 6976912009): Ανακαινισμένος ξενώνας στην πλατεία του χωριού. Χτίστηκε το 1952 από δωρεές Μικροχωριτών από την Αμερική και με προσωπική εργασία των κατοίκων του χωριού, ενώ να σημειώσουμε ότι είναι ο πρώτος κοινοτικός ξενώνας που χτίστηκε στη Στερεά Ελλάδα. Τρία από τα πέντε δωμάτια έχουν εξαιρετική θέα στην κοιλάδα της Ποταμιάς και το Βελούχι, ενώ η τιμή τους διαμορφώνεται στα 50 ευρώ.
• Studio Merses (Παλαιό Μικρό Χωριό, 22370-41.444): Πολυτελής ξενώνας, με πέντε δωμάτια (ένα απλό δίκλινο στα 75 ευρώ και 4 στούντιο, τα 3 εκ των οποίων διαθέτουν τζάκι και υδρομασάζ και με τιμή από 90 έως 145 ευρώ, ανάλογα με τις παροχές). Ο ξενώνας είναι διακοσμημένος με πέτρα και ξύλο και έχει επίσης υπέροχη θέα.
• Αν δεν βρείτε να μείνετε στο Παλαιό Μικρό Χωριό, μπορείτε να διαμείνετε στο Νέο Μικρό Χωριό, όπου οι επιλογές είναι περισσότερες: από το πολυτελέστατο Country Club Ελλάς (22370-41.570) έως τα ενοικιαζόμενα δωμάτια της συμπαθέστατης κυρίας Ράνιας Τάσσιου (22370-41.349) και της κυρίας Φωτεινής Ζάρα (22370-41.236) ή στους ξενώνες Τζάκι (22370-41.318), Γωνιά (22370-41.393), Ιβίσκος (22370-41.615), Ρίζωμα (22370-41.170), Χωριάτικο (22370-41.257) και στο ξενοδοχείο Δρυάς στο δρόμο προς Προυσό (22370-41.133). Οι τιμές κυμαίνονται από 50 έως και… 300 ευρώ!

ΠΟΥ ΝΑ ΦΑΤΕ
Στο ισόγειο του ξενώνα Χελιδόνα στο Παλαιό Μικρό Χωριό λειτουργεί το Οινομαγειρείο της Κυρα-Μαρίας, όπου μπορείτε να απολαύσετε παραδοσιακά φαγητά της περιοχής (πίτες, κόκορα κρασάτο, λαγό στιφάδο), αλλά και νοστιμότατα κρεατικά της ώρας. Επίσης, στο Νέο Μικρό Χωριό λειτουργούν το Χωριάτικο, το Ρίζωμα και η Απόλαυση με παραδοσιακές νοστιμιές.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Κωδικός περιοχής…..............................…......22370
Δήμος Ποταμιάς…….......................................41.234
Νοσοκομείο Καρπενησίου..............................80.680 - 3
Αστυνομία Καρπενησίου..........................……22.233
Τουριστικές Πληροφορίες Ευρυτανίας............21.016

ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
www.evrytan.gr
www.evrytania.gr

(πηγή: www.kathimerini.gr)