Βασικές τεχνικές φωτογραφίας

Φωτογραφική μηχανή, ένα τέλειο δημιουργικό εργαλείο. Σε κλάσμα του δευτερολέπτου επιτρέπει την είσοδο φωτεινών ακτινών στο εσωτερικό της, καταγράφοντας έτσι μια εικόνα για πάντα πάνω στην επιφάνεια του φιλμ. Ύστερα από περίπου 170 χρόνια υπόστασης της φωτογραφίας, δεν είναι απαραίτητες οι ιδιαίτερες και εξειδικευμένες γνώσεις για να πραγματοποιηθεί μία φωτογραφική λήψη. Με την βοήθεια υπερσύγχρονων μικροεπεξεργαστών, της τέλειας εφαρμογής της μηχανικής και της μοντέρνας σχεδίασης οπτικών οι φωτογραφικές μηχανές έχουν εξελιχθεί σε αλάνθαστα υπερσύγχρονα μηχανήματα. Εστιάζουν αυτόματα γρήγορα και με ακρίβεια, υπολογίζουν την κατάλληλη έκθεση σύμφωνα με τον περιβάλλοντα φωτισμό, αν χρειάζεται μπορούν αυτόματα να χρησιμοποιήσουν και το φλας που διαθέτουν ενσωματωμένο. Όλα αυτά τη στιγμή που εμείς το μόνο που έχουμε να πράξουμε είναι να επιλέξουμε το θέμα μας και την κατάλληλη στιγμή να κάνουμε ένα κρίσιμο πάτημα ενός κουμπιού, ένα κλικ!

Τι γίνεται όμως αν θέλουμε να κάνουμε μία μικρή υπέρβαση; Να γίνουμε οι ίδιοι λίγο περισσότερο δημιουργικοί! Να υποχρεώσουμε την υπερσύγχρονη (αν έχουμε) φωτογραφική μηχανή μας να υπακούσει και λίγο σε εμάς! Ή την παλιά μηχανική αλλά τίμια φωτογραφική μηχανή που τώρα παλιώνει στο συρτάρι ή σε κάποιο ψηλό ντουλάπι, να την κάνουμε να «κελαηδήσει» όπως κάποτε έκανε στα χέρια του πατέρα μας ή κάποιου αγαπημένου θείου...
Αρκετοί επαγγελματίες φωτογράφοι σίγουρα έχουν το know how για να πραγματοποιήσουν φωτογραφίες με αστείρευτη δημιουργικότητα επιστρατεύοντας πολλές τεχνικές. Όμως δύο είναι οι πιο δημοφιλείς και θεμελιώδεις τεχνικές στην φωτογραφία:
1. Η κατάλληλη χρήση του βάθους πεδίου και
2. η επιλογή του χρόνου έκθεσης.
Με αυτές τις δυο τεχνικές μπορούμε να δημιουργήσουμε εφέ ικανά να αναδείξουν σε άπειρες περιπτώσεις τις φωτογραφίες μας.

Πριν μιλήσουμε για τον τρόπο που πραγματοποιούμε τις δύο παραπάνω τεχνικές, ας πούμε μερικά από τα βασικά μέρη της φωτογραφικής μηχανής, τα μέρη που υπάρχουν σε όλες φωτογραφικές μηχανές ανεξάρτητα από την μάρκα και τον τύπο της.

Τα βασικά μέρη της φωτογραφικής μηχανής
1. Σώμα μηχανής: ένα φωτοστεγανό κουτί. Κρατάει μακριά το ανεπιθύμητο φως αλλά επιτρέπει μόνο την είσοδο του απαιτούμενου φωτός για την πραγματοποίηση της φωτογραφίας.
2. Φακός μηχανής: Ένα σύνολο οπτικών στοιχείων που εστιάζει τις φωτεινές ακτίνες στο επίπεδο του φιλμ.
3. Φιλμ: Μία φωτοευαίσθητη επιφάνεια που χρησιμοποιείται για την καταγραφή της εικόνας. Γνωστό σε όλους (Οι ψηφιακές μηχανές αντί για φιλμ χρησιμοποιούν ένα chip που ονομάζεται CCD και είναι τοποθετημένο μόνιμα στο σώμα της μηχανής).
4. Σκόπευτρο: Ένα μικρό οπτικό παράθυρο πάνω στο σώμα της μηχανής, μέσω αυτού σκοπεύουμε και έτσι προετοιμάζουμε την φωτογραφία μας.
5. Διάφραγμα, ένα σύνολο μεταλλικών λεπίδων που βρίσκονται στο εσωτερικό του φακού. Μπορούν να ανοίξουν και να κλείσουν με τον τρόπο που μεγαλώνει και μικραίνει η ίριδα του ανθρώπινου ματιού. Ο λόγος ύπαρξης είναι επίσης παρόμοιος, όσο πιο μεγάλο άνοιγμα έχει το διάφραγμα τόσο μεγαλύτερη ένταση φωτός περνάει προς το φιλμ.
6. Το κλείστρο ή φωτοφράκτης, είναι μία μηχανική κατασκευή που φράζει το φως προστατεύοντας το φιλμ, ανοίγει και μάλιστα για συγκεκριμένο, ακριβή και ελεγχόμενο χρόνο όταν και μόνο όταν εμείς αποφασίσουμε να πατήσουμε το κουμπί λήψης.

Τα παραπάνω μέρη βρίσκονται ακόμη και σε μία απλή compact μηχανή. Όμως τα δύο τελευταία μέρη (διάφραγμα, φωτοφράκτης) είναι μεταβαλλόμενα μόνο σε φωτογραφικές μηχανές που έχουν δυνατότητα επαγγελματικής χρήσης. Ένα είδος αυτών των μηχανών είναι οι τύπου SLR 35mm, μερικές μάρκες SLR μηχανών είναι: Canon, Leica, Minolta, Pentax, Nikon, Konica, Zenit κ.α. Οι τιμές τους ποικίλουν ανάλογα με την ποιότητα κατασκευής, τη λειτουργικότητα, την τεχνολογία καθώς και πολλούς άλλους παράγοντες.

Για να ελέγχουμε το βάθος πεδίου σε μία φωτογραφία είναι απαραίτητο να μπορούμε να μεταβάλλουμε διάφορες τιμές στο διάφραγμα. Για να ελέγχουμε τον χρόνο έκθεσης χρειάζεται να μεταβάλλουμε διάφορες τιμές που σχετίζονται με τον φωτοφράκτη.

Το Διάφραγμα / Βάθος Πεδίου:
Όπως αναφέραμε ήδη, διάφραγμα είναι ένα σύνολο μεταλλικών λεπίδων που βρίσκονται στο εσωτερικό του φακού. Οι λεπίδες αυτές σχηματίζουν ένα άνοιγμα με μεταβαλλόμενη διάμετρο. Το πόσο μεγάλο ή μικρό μπορεί να είναι το διάφραγμα, μετριέται σε f stops. Η κλίμακα των f stop είναι η εξής: f/1, f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/11, f/16, f/22, f/32, f/44, f/64. Με πιο έντονα γράμματα σημειώνουμε τα διαφράγματα που είναι πιθανότερο να βρείτε στις SLR μηχανές που ίσως έχετε. Εάν στη μηχανή σας εντοπίζετε διαφράγματα που έχουν ενδιάμεσες τιμές, π.χ. F/3.5 ή f/13 κλπ. πρόκειται απλά για υποδιαιρέσεις του στοπ. Κατά έναν παράδοξο τρόπο, όσο πιο μικρότερη είναι η τιμή του διαφράγματος, τόσο πιο μεγάλο είναι το άνοιγμα, επιτρέποντας μεγαλύτερη ένταση φωτός να περάσει στο φιλμ. Από την άλλη μεριά, όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των f stop τόσο μικρότερη ένταση φωτός περνάει, ενώ τόσο πιο πολύ μεγαλώνει το βάθος πεδίου.
Βάθος Πεδίου είναι η απόσταση μπροστά και πίσω από το σημείο που εστιάζουμε, στην οποία όλα τα αντικείμενα διακρίνονται καθαρά. Ένας σημαντικός τρόπος ελέγχου του βάθος πεδίου είναι το διάφραγμα. Παράδειγμα: έχουμε έναν φακό νορμάλ, εστιάζουμε στα 2 μέτρα και βάζουμε το διάφραγμα μας στο f/16, σε αυτήν την περίπτωση θα έχουμε ένα βάθος πεδίου που θα εκτείνεται περίπου 1 ακόμη μέτρο μπροστά και μισό ακόμη μέτρο πίσω (δηλαδή: από 1.5μ έως 3μ όλα νετ!). Αν το διάφραγμα μας είναι f/8 τότε έχουμε περίπου αυτήν την σχέση: 1.75μ. έως 2.5 μ. όλα νετ. Αναφέραμε συγκεκριμένα την απόσταση εστίασης καθώς και τον τύπο του φακού γιατί και τα δύο είναι παράγοντες που επίσης μπορούν να επηρεάζουν το βάθος πεδίου.

Παραπάνω μιλήσαμε για το βάθος πεδίου χρησιμοποιώντας το παράδειγμα με τα μέτρα, στην πραγματικότητα δεν θα χρειαστεί πότε να κάνετε κάποιο συλλογισμό για να δείτε το βάθος πεδίου. Οι περισσότερες φωτογραφικές μηχανές SLR έχουν ένα κουμπί προθέασης βάθους πεδίου, συνήθως στο σώμα της μηχανής και κάτω από τον φακό. Πατώντας αυτό το κουμπί μπορείτε να δείτε μέσα από το σκόπευτρο πως είναι το βάθος πεδίου με το διάφραγμα που επιλέγετε, αυτό γίνεται γιατί κλείνει προσωρινά το διάφραγμα και το καταλαβαίνεται αμέσως γιατί η εικόνα σκοτεινιάζει.

Το διάφραγμα στην υπηρεσία της δημιουργίας.
Τώρα θα αναρωτιέστε μερικοί πως μπορούμε να χρησιμοποιούμε δημιουργικά το βάθος πεδίου. Είναι όμως απλό, υπάρχουν περιπτώσεις που θέλουμε να έχουμε πολύ μεγάλο βάθος πεδίου ώστε να έχουμε τα πάντα νετ, όπως σε μια λήψη ενός τοπίου. Τότε θα προτιμήσουμε ένα διάφραγμα μεγάλο, π.χ. 16 ή 22. Άλλες φορές θέλουμε να φωτογραφήσουμε ένα πορτρέτο, τι μπορούμε να κάνουμε για να αναδείξουμε ακόμη περισσότερο το πρόσωπο; Πολύ απλά να εξαφανίσουμε ότι λεπτομέρειες μπορεί να βρίσκονται πίσω από αυτό χρησιμοποιώντας μικρό βάθος πεδίου, άρα τότε θέλουμε το μικρότερο διάφραγμα που διαθέτει ο φακός μας. Σε κάποια άλλη περίπτωση, μπορεί να θέλουμε να φωτογραφήσουμε τις δύο μεγάλες μας αγάπες... για παράδειγμα τη γυναίκα μας να στέκεται μπροστά ή πίσω από την μοτοσυκλέτα μας. Σε αυτήν την περίπτωση θα κάνουμε χρήση μεσαίου διαφράγματος γιατί μας ενδιαφέρουν μεν αυτά τα δύο θέματα αλλά τίποτε άλλο πριν ή μπροστά από αυτά.

Ο Φωτοφράκτης / Επιλογή του χρόνου έκθεσης:
Με την κατάλληλη επιλογή του χρόνου έκθεσης λήψης μπορούμε να δημιουργήσουμε μερικά πολύ όμορφα εφέ κίνησης ή απλά να παγώσουμε την κίνηση εντελώς όταν αυτό μας ενδιαφέρει.
Οι τιμές του φωτοφράκτη διακρίνονται και αυτές σε stop αλλά έχουν σχέση με χρονική διάρκεια. H κλίμακα πάει ως εξής: 1 (sec), 1/2, 1/4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000, 1/2000, 1/4000, 1/8000. Ενδιάμεσες ταχύτητες είναι υποδιαιρέσεις.

Θα μπορούσαμε να βάλουμε ταχύτητα π.χ. 1/30 ή 1/60 για να πιάσουμε την κίνηση του χεριού ενός μποξέρ την ώρα που προπονείται στον σάκο. Χρόνο 1 sec. ή βραδύτερο για να δημιουργήσουμε το εφέ της κίνησης του νερού σε ένα ρυάκι (απαραίτητη η χρήση τρίποδου). Ταχύτητα 1/500 για να παγώσουμε εντελώς έναν πολύ γρήγορο αθλητή ταχύτητας, 1/1000 ή 1/2000 για μία μοτοσυκλέτα που κινείται στο πλάι κ.λ.π.

Το Panning
To Panning είναι μία πολύ όμορφη τεχνική όταν θέλουμε να δώσουμε το εφέ κίνησης σε ένα όχημα όπως είναι η μοτοσυκλέτα. Η μηχανή και ο οδηγός μοιάζουν να είναι ακίνητοι ενώ ο περιβάλλοντας χώρος δείχνει να βρίσκεται σε μία διαρκή κίνηση, έτσι δηλαδή όπως φαίνεται ο κόσμος πάνω από τη μηχανή και όχι κάτω από αυτήν. Αυτή η τεχνική επιτυγχάνεται με μία μικρή ταχύτητα όπως π.χ. 1/4 ή 1/2, και ταυτόχρονο tracking (παρακολούθηση της μηχανής μέσα από το σκόπευτρο). Δυστυχώς λόγω της αρχιτεκτονικής τους, οι φωτογραφικές μηχανές τύπου SLR δεν παρουσιάζουν εικόνα στο σκόπευτρο την ώρα που ο φωτοφράκτης είναι ανοικτός, κάνοντας έτσι δύσκολο το tracking. Σε αυτήν την περίπτωση μας είναι πιο χρήσιμες οι τηλεμετρικές φωτογραφικές μηχανές, όπως για παράδειγμα η θαυμάσια (αλλά δυστυχώς ακριβή) Leica M6.

FAQ
Τι είναι φακός νορμάλ; (Πενηντάρης) Είναι ο φακός που «βλέπει» με την ίδια προοπτική που βλέπει και το ανθρώπινο μάτι. Στις μηχανές που χρησιμοποιούν φιλμ 35μμ (το γνωστό καρουλάκι) νορμάλ είναι ο φακός που όταν προσαρμόζεται στην φωτογραφική μηχανή τότε το φιλμ απέχει από το κέντρο του φακού περίπου 50 χιλιοστά, έχει γωνία κάλυψης 45 μοίρες περίπου. (Αλλα είδη φακών: ευρυγώνιος, τηλεφακός)

Πως να κλείσω το διάφραγμα περισσότερο απ όσο θα έβγαζε αυτόματα η μηχανή μου; Με αυτόν τον τρόπο θα έβγαινε πιο σκοτεινή! Σίγουρα... Αν για παράδειγμα η μηχανή σας έχει αυτόματη ένδειξη τα εξής: κλείστρο = 500 και διάφραγμα = f/5.6 τότε αν εσείς σε χρήση Manual mode κλείσετε το διάφραγμα στο f/16 (3 f-stop) αυθαίρετα τότε σίγουρα το φωτογραφείο να σας δώσει πίσω μία φωτογραφία πολύ κακή. Εάν όμως εσείς κλείσετε μεν 3 στοπ το διάφραγμα αλλά ανοίξετε άλλα τρία στοπ τον φωτοφράκτη τότε θα έχετε πραγματικά μία σωστή έκθεση (δηλαδή: κλείστρο = 60, διάφραγμα = f/16). Στην πραγματικότητα χρειάζεστε λίγη εξάσκηση για να εξοικειωθείτε με αυτήν τη λογική.

Μπορώ να ελέγχω το διάφραγμα χωρίς να χρειαστεί να μεταβάλλω τον φωτοφράκτη; Και αντίστροφα. Ευτυχώς ναι, πολλές σύγχρονες μηχανές έχουν πρόγραμμα προτεραιότητας φωτοφράκτη (Shutter mode) ή προτεραιότητας διαφράγματος (Aperture mode), έτσι μπορείτε να αλλάζετε την μία τιμή που σας ενδιαφέρει χωρίς να ανησυχείτε για την άλλη. Επιπλέον, σε ημιεπαγγελματικές (Prosumer) μηχανές auto focus υπάρχουν πολλά αυτόματα ερασιτεχνικά προγράμματα, όπως: Portrait, Landscape, Action κλπ. που κάνουν ειδική διαχείριση διαφράγματος και φωτοφράκτη.

Τι κάνω αν θέλω πιο ανοιχτό διάφραγμα και ταυτόχρονα τη χαμηλότερη δυνατή ταχύτητα φωτοφράκτη; Τότε επιλέξτε ένα όσο πιο δυνατόν μικρότερης ευαισθησίας φιλμ, αν δηλαδή κανονικά χρησιμοποιείτε φιλμ 200ASA τότε δοκιμάστε με φιλμ 50 ASA. Επιπλέον μπορείτε να βιδώσετε ειδικό φίλτρο μπροστά από τον φακό της μηχανής σας, λέγετε ND (Neutral Density) και η δουλειά του είναι να κόβει απλά την ένταση του φωτός που περνάει προς το φιλμ.

(πηγή: www.moto.gr)