Air Rage - Λύσσα του Αέρα

Ενας επιβάτης περπατάει στον διάδρομο ενός Boeing 747 με τα παντελόνια κατεβασμένα. Αλλος, εμφανώς μεθυσμένος, παρενοχλεί τη διπλανή του και όταν αυτή φοράει τα ακουστικά τα σπάει στα δύο, ουρλιάζει στο αφτί της και προσπαθεί να ανοίξει την πόρτα για να την πετάξει έξω. Τρεις άλλοι, εκ των οποίων οι δύο αστυνομικοί, στροβιλίζονται στον ρυθμό της μουσικής της ταινίας "Αντρες με τα όλα τους" που προβάλλεται στην πτήση και αποκαλούν "λεσβίες" δύο ηλικιωμένες κυρίες που κάθονται δίπλα τους. Ο κυβερνήτης ενός αεροσκάφους κλειδώνεται στο πιλοτήριο γιατί ένας εκ των επιβατών, ο οποίος είχε πιει πολύ για να καθησυχάσει την αεροφοβία του, θέλει οπωσδήποτε να του κάνει ερωτική εξομολόγηση. Ο κυβερνήτης άλλου αεροσκάφους εγκαταλείπει το πιλοτήριο για να συνετίσει δύο επιβάτες της διακεκριμένης θέσης που συνουσιάζονται μπροστά στα μάτια των έκπληκτων συνεπιβατών τους.

Τα περιστατικά αυτά είναι παραδείγματα ενός νέου φαινομένου που παρατηρείται ανάμεσα στους επιβάτες των αεροπλάνων και αποκαλείται "air rage" στα ελληνικά "λύσσα του αέρα" ή σε ελεύθερη μετάφραση "αμόκ των αιθέρων". Τα αεροπορικά ταξίδια γίνονται όλο και λιγότερο ευχάριστα, καθώς όλο και περισσότεροι επιβάτες στριμώχνονται μέσα στα αεροπλάνα και μάλιστα χωρίς να μπορούν να καπνίσουν. Ως αποτέλεσμα ξεσπούν στο πλήρωμα και στους συνεπιβάτες τους, προκαλώντας ενίοτε σοβαρούς τραυματισμούς ή θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια του αεροπλάνου.Ωστόσο, πολλοί αναρωτιούνται αν οι επιβάτες των αεροπλάνων όντως γίνονται πιο επιθετικοί τελευταίως. Μερικές αεροπορικές εταιρείες και οργανώσεις πληρωμάτων είναι πεπεισμένες πως ναι, γι' αυτό και πιέζουν τις αρχές να θεσπίσουν πρόστιμα και ποινές για τους "χούλιγκαν των αιθέρων".

Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι το κύμα της "λύσσας του αέρα" είναι πλασματικό· πάντα σημειώνονταν βίαια περιστατικά στα αεροπλάνα, απλώς τώρα οι δημοσιογράφοι ασχολούνται με αυτά, συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός κινδυνολογικού κλίματος. Εφόσον ο αριθμός των επιβατών αυξάνεται κάθε χρόνο, λένε, είναι φυσικό να αυξάνονται και τα ατυχή περιστατικά. Οι αμερικανικές εταιρείες μετέφεραν 600 εκατομμύρια επιβάτες το 1997 και ανέφεραν 196 αξιόποινες περιπτώσεις "λύσσας του αέρα" γεγονός που ισοδυναμεί με έναν λυσσασμένο επιβάτη ανά τρία εκατομμύρια.
Ο ακριβής αριθμός παρόμοιων περιστατικών, πάντως, είναι δύσκολο να υπολογισθεί, γιατί κάθε αεροπορική εταιρεία ορίζει τη "λύσσα του αέρα" με διαφορετικό τρόπο. Μερικές συνυπολογίζουν και τις φραστικές επιθέσεις, ενώ άλλες μόνο τις σωματικές.

Υπάρχει επίσης το ερώτημα αν η οργανωμένη πάταξη της "λύσσας του αέρα" από την πλευρά των αεροπορικών εταιρειών οδήγησε σε φαινομενική αύξηση των περιστατικών. Στο παρελθόν εφαρμοζόταν η πολιτική της αποφυγής υποβολής μηνύσεων από τον φόβο μήπως προσβληθούν οι πελάτες. Σήμερα όμως αρκετές εταιρείες ενθαρρύνουν τα πληρώματα να αναφέρουν τα βίαια περιστατικά.

Οι αιτίες που προκαλούν τη "λύσσα του αέρα" είναι πολλές. Ορισμένοι θεωρούν ότι οφείλεται στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, άλλοι λένε ότι οι επιβάτες αντιδρούν βιαίως όταν οι αεροσυνοδοί αρνούνται να τους σερβίρουν ποτό, καθώς το θεωρούν σχεδόν συνταγματικό δικαίωμά τους. Οι οργανώσεις αεροσυνοδών την αποδίδουν στον συνωστισμό και στις μη ρεαλιστικές προσδοκίες των επιβατών που με τη σειρά τους οφείλονται στις πολλά υποσχόμενες διαφημίσεις των αεροπορικών εταιρειών.

Τι ξυπνά τη βία;
Μερικοί κατηγορούν τον "εκδημοκρατισμό" των αεροπορικών ταξιδιών, δηλαδή την αύξηση του αριθμού των "φτωχότερων" επιβατών που επωφελούνται από τις προσφορές για φθηνότερα εισιτήρια. Αλλοι όμως λένε ότι το υπερτροφικό εγώ των επιβατών των διακεκριμένων θέσεων προκαλεί τα βίαια περιστατικά.

Αλλες πιθανές αιτίες είναι τα στενά καθίσματα που γίνονται ακόμη πιο στενά από τις πολλές χειραποσκευές ή ο αέρας του αεροσκάφους που περιέχει πολλά τοξικά και λίγο οξυγόνο και προκαλεί εκνευρισμό.
Γενικώς, τα περισσότερα περιστατικά αμόκ των αιθέρων συμβαίνουν στις υπερπόντιες πτήσεις αλλά και στις πτήσεις από και προς τους λεγόμενους "προορισμούς διασκέδασης", όπως το Αμστερνταμ ή η Ιμπιζα. Και το αμόκ χτυπά κατά κύριο λόγο τους επιβάτες που κάθονται στη μεσαία θέση.

Το πλήρωμα όμως φθάνει καμιά φορά στο άλλο άκρο, ωθώντας ορισμένους να μιλήσουν για "αμόκ του πληρώματος". Ενας πιλότος, λ.χ., καθυστέρησε επί 40 λεπτά ένα ολόκληρο αεροπλάνο, αρνούμενος να απογειωθεί αν δεν παραδιδόταν ο επιβάτης που είχε καπνίσει κρυφά στην τουαλέτα.
Πώς αντιμετωπίζουν οι αεροπορικές εταιρείες τη "λύσσα του αέρα"; Η Ολυμπιακή ισχυρίζεται ότι τέτοια περιστατικά δεν έχουν καταγραφεί στις πτήσεις της.

Τον Σεπτέμβριο, η British Airways άρχισε να εφαρμόζει ένα σύστημα σύμφωνα με το οποίο οι ανυπάκουοι επιβάτες θα παίρνουν μια γραπτή προειδοποίηση, η οποία αποκαλείται "κίτρινη κάρτα" κατά τα ποδοσφαιρικά ήθη. Αν δεν συμμορφώνονται, ο πιλότος μπορεί να φθάσει ως και στο σημείο να προσγειώσει το αεροσκάφος στο πλησιέστερο αεροδρόμιο για να τους κατεβάσει χρεώνοντάς τους με τα διόλου ευκαταφρόνητα έξοδα της έκτακτης αυτής στάσης.
Η Lufthansa διαθέτει τσίχλες νικοτίνης στις υπερπόντιες πτήσεις για τους καπνιστές που υποφέρουν από στέρηση.
Η KLM άρχισε να εκπαιδεύει τα πληρώματά της για να αντιμετωπίζουν τους βίαιους επιβάτες με τεχνικές που κυμαίνονται από την ευγενική παράκληση ως το δέσιμο με πλαστικές χειροπέδες.

Το αντίδοτο των αεροπορικών εταιρειών
Οι πρόσθετες ανέσεις αναμένεται ότι θα περιορίσουν τα περιστατικά
Σας έχει τύχει ποτέ η ταινία που προβάλλεται κατά τη διάρκεια της πτήσης να σας εκνευρίζει σε βαθμό που να σκέπτεστε να ζητήσετε από τον πιλότο να οδηγήσει το αεροπλάνο κατευθείαν πάνω σε ένα βουνό; Ή να ταξιδεύετε με μικρά παιδιά τόσο υπερκινητικά που να εξετάζετε την περίπτωση να τους δώσετε μια γερή δόση υπνωτικού για να μην τα κλειδώσετε στο ντουλαπάκι με τις χειραποσκευές; Ή απλώς να αισθάνεσθε σωματικά και ψυχικά ράκος γιατί οι κατασκευαστές του αεροπλάνου δεν υπολόγισαν ότι κάπου πρέπει να βολέψετε τα άκρα σας στα οποία τούς διαφεύγει ότι περιλαμβάνονται και τα πόδια εκτός από τα χέρια;

Για να αντιμετωπίσει τη δυσφορία που αισθάνονται οι επιβάτες της οικονομικής θέσης στα υπερπόντια ταξίδια, η British Airways (ΒΑ) αποφάσισε να επενδύσει 150 εκατομμύρια στερλίνες για να κάνει τα αεροσκάφη της πιο φιλικά προς τον ταξιδιώτη. Οι αλλαγές περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, νέα καθίσματα επιστημονικού σχεδιασμού με ρυθμιζόμενα προσκέφαλα και περισσότερο χώρο για τα πόδια· προσωπικές οθόνες βίντεο για κάθε επιβάτη με επιλογή 12 καναλιών· νέα μενού που θα σερβίρονται σε έναν "έξυπνο" διώροφο δίσκο· σνακ μπαρ καθ' όλη τη διάρκεια της πτήσης· και ειδικές υπηρεσίες για παιδιά.
Τα νέα καθίσματα της τουριστικής θέσης ή "world traveller" όπως την ονομάζει η ΒΑ έχουν ήδη τοποθετηθεί στα 20 Boeing 777 της εταιρείας, ενώ μέσα στους επόμενους 18 μήνες αναμένεται να ολοκληρωθεί και η μετατροπή των 60 Boeing 747.
Η εξέλιξη στις συγκοινωνίες
Οι αλλαγές αυτές, οι οποίες, όπως ειπώθηκε χαριτολογώντας στην παρουσίασή τους, αποτελούν "την καλύτερη εξέλιξη στις αεροπορικές συγκοινωνίες μετά την εισαγωγή των πιλότων", υπόσχονται να καταπολεμήσουν πρώτον τα σωματικά προβλήματα των πολύωρων πτήσεων, όπως τον πόνο στον σβέρκο (τα καθίσματα της οικονομικής θέσης έχουν κατηγορηθεί ως και για την πρόκληση θρομβώσεων).

Δεύτερον, τα προβλήματα ανίας εφόσον κάθε κάθισμα θα εφοδιασθεί με μια οθόνη 6,3 ιντσών στην οποία θα προβάλλονται κινηματογραφικές ταινίες, ντοκυμαντέρ, αθλητικά, παιδικά κτλ. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε μια πτήση 12 ωρών θα προσφέρονται 144 ώρες προγράμματος. Σε όσους ανησυχούν επειδή εκφράστηκαν ανεπιβεβαίωτοι φόβοι ότι η συντριβή της πτήσης της Swissair έξω από τη Νέα Υόρκη τον περασμένο Σεπτέμβριο ίσως οφείλεται σε εμπλοκή του συστήματος διασκέδασης, η ΒΑ απαντά ότι στα αεροπλάνα της χρησιμοποιείται διαφορετικό σύστημα και ότι κανένα καλώδιό του δεν περνά από το πιλοτήριο.

Το τρίτο πρόβλημα που θα αντιμετωπισθεί αφορά τον ουρανίσκο. Τα κυρίως γεύματα έχουν εμπλουτισθεί με εξωτικές επιλογές όπως κοτόπουλο τυλιγμένο σε φύλλα μπανάνας από την Ουγκάντα ή σολομό με νουντλς από την Ταϊλάνδη. Επιπλέον, για όσους αρνούνται να πεινάσουν την ώρα που σερβίρεται το γεύμα, ένα σνακ μπαρ εφοδιασμένο με σοκολάτες, μπισκότα, φρέσκα και αποξηραμένα φρούτα και αναψυκτικά είναι στη διάθεση των επιβατών ανά πάσα στιγμή.

Τέταρτον, παρ' ότι δεν αναφέρθηκε ευθέως, αναμένεται να περιορισθούν τα περιστατικά της "λύσσας του αέρα" εφόσον συνδέονται άμεσα με τη βολή των επιβατών.
Παρεμπιπτόντως, όλα τα αεροπλάνα δεν είναι πλασμένα με τον ίδιο τρόπο ή εξίσου άνετα. Σε σφυγμομέτρηση που πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ βρέθηκε ότι οι επιβάτες θεωρούν πιο άνετα τα καθίσματα της οικονομικής θέσης ή της "θέσης για σαρδέλες" όπως αποκαλείται σαρκαστικά του Boeing 767. Λιγότερο άνετο αεροπλάνο έκριναν το Boeing 747, λόγω της μεσαίας σειράς των πέντε καθισμάτων που αποτελούν "τον χειρότερο εφιάλτη του επιβάτη".

Επίσης...
Τα τελευταία νέα κακής συμπεριφοράς των επιβατών αεροπορικών γραμμών περιλαμβάνουν:
Εναν τραπεζικό να "καπελώνει" αεροσυνοδό με τον δίσκο του φαγητού, επειδή αρνήθηκε να του σερβίρει επιπλέον κρασί.

Μια πριγκίπισσα από τη Σαουδική Αραβία η οποία προσπάθησε να στραγγαλίσει μία αεροσυνοδό.

Εναν υδραυλικό από την Αγγλία, ο οποίος διαπληκτίστηκε με έναν συνεπιβάτη του και τον προκάλεσε να "βγουν έξω" για να λύσουν τη διαφορά τους, ενώ πετούσαν πάνω από την Αφρική.

Εξέταση και κατανομή επιβατών...
Έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των επιβατών που "φέρονται απρεπώς σε βαθμό που να γίνονται επικίνδυνοι" μέσα σε αεροπλάνο και τόσο οι ενώσεις ιπταμένων διαφόρων χωρών όσο και κέντρα ψυχολογικών ερευνών προσπαθούν να εξηγήσουν αυτή την αύξηση, να αντιμετωπίσουν τα κρούσματα και να διασφαλίσουν τις πτήσεις. Κατά γενική εκτίμηση τα κρούσματα θα αυξάνονται συνεχώς καθώς όλο και περισσότερα άτομα χρησιμοποιούν το αεροπλάνο, τα αεροπλάνα είναι όλο και περισσότερο γεμάτα και όλο και περισσότερη ώρα απαιτείται για ελέγχους κλπ. σε αεροδρόμια, γεγονός το οποίο οπωσδήποτε μεγαλώνει την ένταση και τον εκνευρισμό των επιβατών. Σύμφωνα με στοιχεία της Ομοσπονδιακής Διοίκησης Αεροναυτικής των ΗΠΑ (FAA), το 1996 σημειώθηκαν 1.641 "κρούσματα επιθετικότητας εξαιρετικώς σοβαρά" στη διάρκεια 14.884 πτήσεων.

"Εχουμε επιβάτες που τσιμπούν τις αεροσυνοδούς, επιτίθενται κατά πιλότων, επιχειρούν βιαίως να μπουν στο πιλοτήριο, να γρονθοκοπούν φροντιστές και συνεπιβάτες τους και σε μια περίπτωση σκοπίμως να κάνει κάποιος εμετό στο τρόλεϊ με τα φαγητά", αναφέρει έκθεση της FAA. Οι μελετητές του Πανεπιστημίου Τζορτζ Ουάσιγκτον αποδίδουν την επιθετικότητα των επιβατών στα οινοπμευματώδη, τα οποία δίδονται τώρα γενικώς δωρεάν. Δεν πρόκειται όμως να το περιορίσουν διότι έχει αποδειχθεί ότι βοηθεί στον κατευνασμό των νεύρων σε πολλές περιπτώσεις. Τον εκνευρισμό επιτείνει επίσης, ιδιαίτερα στους "φουμαδόρους", η απαγόρευση του καπνίσματος, σε σημείο που να είναι σύνηθες σε αυτούς το στρες υψηλού βαθμού.

Διαπιστώθηκε επίσης ότι οι οδηγοί είναι πιο ευέξαπτοι και επιρρεπείς στη δημιουργία επεισοδίων εν πτήσει ενώ αντιθέτως οι ιστιοπλόοι και, γενικώς, εκείνοι που ασχολούνται με τη θάλασσα είναι ήπιοι και ήρεμοι ακόμη και σε κρίσιμες στιγμές. Τρεις τύποι μπορεί να θεωρηθούν "κλασικοί" στη δημιουργία επεισοδίων κλπ. Εκείνοι που, λόγω εργασίας ή κοινωνικής θέσης, δεν συμμορφώνονται με τους κανονισμούς. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση πριγκίπισσας της Σαουδικής Αραβίας η οποία χαστούκισε βάναυσα μιαν αεροσυνοδό επειδή της ζήτησε να δέσει τη ζώνη κατά την απογείωση. "Δεν τόλμησε ποτέ κανένας να πει σε μένα τι πρέπει να κάνω", δικαιολογήθηκε αργότερα. Δεύτερος τύπος είναι εκείνος που φοβάται και χάνει έτσι τον αυτοέλεγχό του σε σημείο που να προκαλεί επεισόδια, τα οποία αδυνατούν να πιστέψουν συγγενείς και φίλοι του. Σε αυτές τις περιπτώσεις το ποτό ενεργεί ως ηρεμιστικό και το πλήρωμα ενεργεί καταλλήλως. Τέλος, ο τρίτος τύπος είναι ο αυταρχικός· ένας επιχειρηματίας ή μάνατζερ κρατικού οργανισμού δύσκολα ανέχεται οδηγίες, κανονισμούς και υποδείξεις, λ.χ. να μη χρησιμοποιεί το φορητό τηλέφωνο ή να σταματήσει το προσωπικό κομπιούτερ του στην προσγείωση ή απογείωση.

Και ακόμα...
Ολο και περισσότερες αεροπορικές εταιρείες φαίνεται ότι έχουν χάσει την υπομονή τους με τους αγενείς, παράξενους και εκκεντρικούς πελάτες τους, γι' αυτό και υιοθετούν ολοένα και πιο αυστηρούς κανόνες συμπεριφοράς μέσα στα αεροσκάφη. Στον κατάλογο προστέθηκαν οι Ιαπωνικές Αερογραμμές, οι αεροσυνοδοί και οι φροντιστές των οποίων απέκτησαν το δικαίωμα να... δένουν (στα καθίσματά τους) τους ενοχλητικούς και απείθαρχους επιβάτες. Η απόφαση πάρθηκε ύστερα από πλήθος βίαιων περιστατικών τους τελευταίους μήνες, σε πτήσεις διαφόρων αεροπορικών εταιρειών, με δράστες επιβάτες και θύματα τα πληρώματα των αεροπλάνων.

Συγκεκριμένα: α) Ενας τραπεζίτης ούρησε πάνω στο τρόλεϊ με τα φαγητά όταν η αεροσυνοδός αρνήθηκε να του σερβίρει και άλλο κρασί, β) μια πριγκίπισσα, αραβικής καταγωγής, αποπειράθηκε να στραγγαλίσει αεροσυνοδό (για άγνωστο λόγο), γ) μεθυσμένος επιβάτης υπό την απειλή μαχαιριού ανάγκασε τον πιλότο να επιχειρήσει αναγκαστική προσγείωση, δ) επιβάτης (νηφάλιος αυτός) έδειρε φροντιστή επειδή τον χτύπησε κατά λάθος με το καροτσάκι με το φαγητό.