Δυτικός Πάρνωνας

Νομός
Η Αρκαδία και η Λακωνία, κατά πολλούς η καρδιά της Ελλάδας, είναι ένας από τους ομορφότερους νομούς της χώρας που κυριαρχούνται από ορεινούς όγκους. Ένας από τους κύριους ορεινούς όγκους είναι ο Πάρνωνας που μοιράζεται στους δυο νομούς, ένα εντυπωσιακό σε μήκος βουνό με αρκετά μοναδικά χαρακτηριστικά. Η μακρόχρονη παρουσία του ανθρώπου στην περιοχή έχει αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια της στο τοπίο. Ιστορικοί οικισμοί, βυζαντινές μονές και εκκλησίες, γεφύρια, αρχαιότητες, παραδόσεις, αναδεικνύουν ακόμα περισσότερο την αξία της. Τα ιδιαίτερα στοιχεία του, τόσο φυσικά όσο και ανθρωπογενή, οδήγησαν στην αναγνώριση και οριοθέτηση ενός μεγάλου τμήματος του Πάρνωνα, το οποίο ονομάστηκε Οικολογικό Πάρκο Μουστού, προκειμένου να διατηρηθεί και να αναδειχθεί η φυσική και πολιτισμική κληρονομιά. Η εξερεύνηση είναι εύκολη, το οδικό δίκτυο αρκετά καλό, οι υποδομές αρκετά βελτιωμένες τα τελευταία χρόνια και οι άνθρωποι φιλόξενοι, έτοιμοι να σας βοηθήσουν στις αναζητήσεις σας.

Γεύσεις
Μπορείτε να βρείτε μία μεγάλη ποικιλία τοπικών παραδοσιακών προϊόντων όπως κάστανα, καρύδια, βιολογικό λάδι και ελιές, τοπικό κρασί, τσάι, ρίγανη, μέλι, παραδοσιακά τυριά, ντόπια κρέατα, χωριάτικο ψωμί και παξιμάδι καθώς παραδοσιακά γλυκά και ζυμαρικά. Σε ότι αφορά τη γαστρονομία θα απολαύσετε εξαίρετα μαγειρευτά και ψητά σε όλες τις ταβέρνες της περιοχής.

Απόσταση
Το Γεράκι, απέχει 40 χλμ. από τη Σπάρτη
Το Γεράκι, απέχει 17 χλμ. από τον Κοσμά
Η Βαρβίτσα, απέχει 43 χλμ. από τη Σπάρτη
Η Βαρβίτσα, απέχει 43 χλμ. από την Τρίπολη
Η Σπάρτη, απέχει 225 χλμ. από την Αθήνα
Η Σπάρτη, απέχει 739 χλμ. από την Αθήνα
Ο Κοσμάς, απέχει 116 χλμ. από την Τρίπολη
Το Λεωνίδιο, απέχει 93 χλμ. από την Τρίπολη

Η Περιοχή
Πάρνωνας
Το όρος Πάρνωνας ή Μαλεβός ή Κρόνιον όρος όπως το ονόμαζαν οι αρχαίοι διότι ήταν το ιερό βουνό του θεού Κρόνου, είναι ο μεγαλύτερος ορεινός όγκος της Πελοποννήσου, καλύπτει ολόκληρη την ανατολική πλευρά της Αρκαδίας και ορθώνεται από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 1.936 μ. Αρχίζει στη βόρεια πλευρά από το οροπέδιο Τεγέας, ξεκινά από τα χωριά Δολιανά και Βέρβαινα και φθάνει στον Κάβο-Μαλιά σε μήκος 70 χλμ. στο χωριό Γεράκι της Λακωνίας. Η ψηλότερη κορυφή του Πάρνωνα είναι η Μεγάλη Τούρλα ή Κρόνιο ύψους 1.936 μ. Ο Πάρνωνας αποτελείται από πλήθος βουνοκορφών, πανέμορφα οροπέδια, βαθιές κοιλάδες και εντυπωσιακά φαράγγια, όπως το φαράγγι του Λούλουγκα, της Μάζας, των Σπηλακίων, της Κουτουπούς και της Ζαρμπάνιτσας. Λόγου του μεγάλου όγκου του φιλοξενεί πολλά είδη φυτών. Έχουν βρεθεί μέχρι τώρα ότι υπάρχουν περισσότερα από 600 είδη, ανάμεσα στα οποία 113 έχουν καταγραφεί σαν σπάνια φυτά και 16 σαν τοπικά ενδημικά που φυτρώνουν μόνο στον Πάρνωνα. Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει για ένα είδος ασιατικού κέδρου (δενδρόκεδρο, γνωστό και σαν γιουνίπερος ο δρυπώδης) που ευδοκιμεί μόνο στον Πάρνωνα, στην περιοχή της Μαλεβής, γύρω από τον Πραστό και τον Κοσμά. Στην πανίδα περιλαμβάνονται προστατευόμενα πουλιά (ο μαυροπετρίτης, ο μπούφος, ο πετρίτης και ο σπιζαετός) και ερπετά (η ονυχοχελώνα, η κρασπεδοχελώνα, ο λαφίτης, το σπιτόφιδο, η ελληνική σαύρα, η γουστέρα της Πελοποννήσου). Θα δείτε επίσης δάση δενδρόκεδρου, δάση πλατύφυλλης δρυός, δάση καστανιάς και μαυρόπευκου. Για τη διαχείριση του ορεινού όγκου του Πάρνωνα έχει ιδρυθεί φορέας διαχείρισης και στο πλαίσιο προστασίας έχουν προταθεί να συμπεριληφθούν στο δίκτυο Νατούρα 2000 οι ψηλότερες κορφές του μέχρι τη Μονή Μαλεβής, η περιοχή της Μονής Ελώνας με τη χαράδρα του Δαφνώνα και η λίμνη Μούστου, στο Αστρος.
Γεράκι
Το Γεράκι, που ανήκει στο νομό Λακωνίας είναι μια πολύ γραφική και ιστορική κωμόπολη με περίπου 1.200 κατοίκους, χτισμένη σε μικρό ύψωμα, με υπέροχη θέα στον λακωνικό κάμπο.Το Γεράκι υπήρξε το μεσαίωνα σημαντικό εμπορικό, διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο. Αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή δείχνουν την ύπαρξη οικισμού από τη νεολιθική εποχή (4000 π.Χ.). Κοντά στο χωριό, χτισμένο πάνω σε απότομο ύψωμα, βρίσκεται το ομώνυμο βυζαντινό κάστρο που ανήκε στο Δεσποτάτο του Μορέα. Στην περιοχή σώζονται αξιόλογες βυζαντινές εκκλησίες από τον 12ο αι. μ.Χ. και στο χωριό διατηρούνται πολλά γραφικά σπίτια που ακολουθούν την τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Η ονομασία του τόπου έχει ρίζες από την αρχαιότητα, όταν οι Δωριείς που κατέβηκαν στη Λακωνία και εγκαταστάθηκαν στη Σπάρτη κατέλαβαν τις Γερόνθρες τον καιρό του βασιλιά Τηλέκλου. Η πόλη αναπτύχθηκε κατά την αρχαιότητα, και μάλιστα έμεινε ημιανεξάρτητη από τη Σπάρτη ως περίοικος. Οι Γερόνθραι πήραν το όνομα Γεράκι πιθανότατα κατά τη Βυζαντινή περίοδο. Οι γυναίκες του Γερακίου από την εποχή της τουρκοκρατίας ασχολούνται με την οικιακή υφαντουργία. Τα Γερακίτικα κιλίμια ή Γερακίτικοι τάπητες έχουν βραβευθεί (Διεθνής Έκθεση της Βιέννης, 1873 και Αθήνας, 1888) και σήμερα η παράδοση αναβιώνει από τον Οικοτεχνικό-Χειροτεχνικό συνεταιρισμό.
Καρυές
Οι Καρυές, είναι ένα παραδοσιακό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 950 μ, πλημμυρισμένο από καστανιές και καρυδιές. Βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά της Λακωνίας στα όρια με την Αρκαδία. Το χωριό από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας έχει δώσει τους δικούς του αγώνες και έχει ξεχωριστή θέση στην ιστορία. Από τις Καρυές έχουν πάρει το όνομά τους οι Καρυάτιδες, το μνημείο των οποίων βρίσκεται στο Ερέχθειο της Αθήνας, σύγχρονο ομοίωμα του υπάρχει και στις Καρυές. Καρυάτιδες παρθένοι, δηλαδή Κορίτσια των Καρυών, χόρευαν το λατρευτικό χορό προς τιμή της Αρτέμιδος. Όταν αργότερα στο χορό αυτό επήραν μέρος και κορίτσια από άλλες πόλεις της Λακωνικής, Καρυάτιδες ονομάστηκαν και αυτά, δηλαδή Κορίτσια που χορεύουν το χορό στη γιορτή της Αρτέμιδος των Καρυών. Όταν οι χορεύτριες αυτές των Καρυών έγιναν περίφημες για τον καλλιτεχνικό χορό και την αρμονική κορμοστασιά τους άρχισαν να ονομάζονται έτσι όλες οι κοπέλες. Το χωριό περιβάλλεται από δάσος και διαθέτει μια πολύ γραφική πλατεία με πλάτανο και πολύ όμορφα παραδοσιακά σπίτια.
Βαρβίτσα
Η Βαρβίτσα ή Μπαρμπίτσα βρίσκεται στις δυτικές πλαγιές του Πάρνωνα και συγκεκριμένα στη δυτική πλευρά του υψώματος Μετερίζι. Το υψόμετρό της είναι 1.060 μ. Ο τόπος είναι ήμερος, ευχάριστος και προσφέρει γαλήνη και ψυχική ηρεμία. Νερά τρεχούμενα μέσα σε ρεματιές κάνουν τα καλοκαίρια δροσερά και χαρίζουν πλούσια βλάστηση. Λίγο βορειότερα από το χωριό βρίσκεται ο ψηλότερος ορεινός όγκος του Πάρνωνα με το Κρόνο ή Τούρλα, την ψηλότερη κορυφή του. Το χωριό, που έχει θέση αμφιθεατρική, απολαμβάνει τη θέα σε μεγάλο πλάτος του ορίζοντα με συναρπαστικά ηλιοβασιλέματα. Στο χωριό θα δείτε αρκετές εκκλησίες, τον Άγιο Δημήτριος, Άγιο Βασίλειος, την Παναγιά - Κοίμηση της Θεοτόκου, Προφήτη Ηλία, Ζωοδόχο Πηγή (Μοναστήρι της Θεοτόκου) και πολλές άλλες.
Γκοριτσά
Το χωριό είναι η πρωτεύουσα του Δήμου Θεραπνών. Κτίσθηκε από τους κατοίκους των Τσιτζίνων. Η Γκοριτσά είναι ένα ζωντανό χωριό με γραφικές ταβέρνες και αξίζει να επισκεφθείτε το τοπικό λαογραφικό μουσείο. Το χωριό είναι αμφιθεατρικά κτισμένο με γραφικά σοκάκια. Πάνω στον κεντρικό δρόμο βρίσκεται η πλατεία με εξαίρετη θέα προς τον Ταΰγετο.
Άγιοι Ανάργυροι (Ζουπενά)
Μετά την Γκοριτσά και πριν το Γεράκι βρίσκεται το χωριό των Αγίων Αναργύρων. Μητρόπολη του χωριού είναι ο ναός των Αγίων Αναργύρων, ενώ περίφημος είναι ο σπηλαιώδης ναός του Αη Γιαννάκη με αξιόλογες αγιογραφίες του 11ου και 13ου αιώνα.
Χρύσαφα
Η Χρύσαφα, παλαιότερα ήταν η πρωτεύουσα του Δήμου Θεραπνών, έχει αρχαιότατη ιστορία. Η περιοχή βρίθει από υπολείμματα οικισμών όλων των αιώνων, από τη Νεολιθική εποχή μέχρι σήμερα. Θα δείτε πολλές δεκάδες εκκλησιών με αξιόλογες τοιχογραφίες, βυζαντινής ή υστεροβυζαντινής εποχής. Στο χωριό επίσης θαυμάστε τα πολλά παραδοσιακά αρχοντικά, κτισμένα τον 19ο αιώνα, όταν οι Χρυσαφίτες επέστρεψαν από την Ύδρα στην οποία είχαν καταφύγει μετά τα Ορλωφικά.
Καλλονή
Η Καλλονή είναι ένα μικρό, όμορφο χωριό μεταξύ Γκοριτσάς και Χρύσαφας. Δείτε τη Βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Νικολάου, τον οχυρό Πύργο και τα παραδοσιακά σπίτια.
Αγριάνοι
Οι Αγριάνοι είναι ένα ορεινό χωριό που κατοικείται μόνο τους θερινούς μήνες. Φημίζεται για το καλό του κλίμα, το θαυμάσιο νερό και τις ταβέρνες του.

Υγεία
Αγροτικό Ιατρείο Γεράκι, 27310-71266
Αγροτικό Ιατρείο Κοσμά, 27570-31416
Κέντρο Υγείας Λεωνιδίου, 27570-22950
Νοσοκομείο Σπάρτης, 27310-28761

Οδική σύνδεση
ΚΤΕΛ Αθηνών, Κηφισού 100, 210-5124913
ΚΤΕΛ Σπάρτη, 27310-26485 και 27310-22857 και 27310-29921

Χρήσιμα Τηλέφωνα
Δήμος Γερόνθων, 27310-71329
Αστυνομία Γεράκι, 27310-71290
ΕΛΤΑ Γεράκι, 27310-71499
Αστυνομία, 27310-83315
Τουριστική Αστυνομία, Σπάρτη, 27310-20492

Αθλητισμός
Ορειβασία στην ψηλότερη κορυφή του Πάρνωνα με υψόμετρο 1.935 μ. Όσοι προτιμούν να ανακαλύψουν την περιοχή με mountain bikes, μηχανές ή jeep θα ανακαλύψουν πλήθος διαδρομών μέσα στο δάσος. Η περιοχή προσφέρεται για εξερεύνηση από πεζοπόρους. Από τις Καρυές περνάει το γνωστό μονοπάτι Ε4.

Διαμονή Ξενοδοχεία
Ρωτήστε στο Δήμο ή την Αστυνομία, εναλλακτικά πλήρη λίστα με τους ξενώνες της περιοχής θα δείτε στο site του Δήμου Καρυών, www.karyes.gr/GREEK%20KARYES.htm

Έθιμα – Εκδηλώσεις
Γεράκι
Πανηγύρι στις 2 Μαΐου, του Αγίου Αθανασίου και στην εορτή του Αγίου Γεωργίου.
Καρυές
Μοναδικά είναι και τα πανηγύρια του χωριού στις 26 και 27 Ιουλίου, της Αγ. Παρασκευής και του Αγ. Παντελεήμονα αντίστοιχα. Εκατοντάδες κόσμου από όλη την περιοχή, επισκέπτονται τις Καρυές για να διασκεδάσουν, να χορέψουν και να απολαύσουν τοπικές λιχουδιές.

Internet
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αρκαδίας,www.arcadia.gr
Αρχαιολογικός Χώρος Γερακίου www.culture.gr/2/21/212/21205a/g212ea03.html
Δήμος Καρυών, www.karyes.gr
Αξιοθέατα, www.karyes.gr/GREEK%20KARYES%202.htm
Αγροτικός Συνεταιρισμός Καστανοπαραγωγών Πάρνωνα, www.med-leader.gr/newsletter_det.php?cmsid=69&chid=65
Δήμος Γερονθρών users.otenet.gr/~geronthr
Δήμος Θεραπνών, www.therapnai.gr/greek

Αυτό το κείμενό μου δημοσιεύτηκε στο ταξιδιωτικό έντυπο ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ - Εφημερίδα Ημερησία, τ. 74 2004-2005