Ζαγόρι (ανατολικό)

Νομός
Στο Νομό Ιωαννίνων η περιοχή του Ανατολικού Ζαγορίου βρίσκεται στο Βορειοανατολικό τμήμα Ζαγοροχωρίων και έχει έκταση 278.331 στρέμματα. Ο νεοσύστατος Δήμος του Ανατολικού Ζαγορίου συνορεύει με τους Δήμους Τύμφης, Κεντρικού Ζαγορίου, Περάματος, Εγναντία, Μετσόβου, και την κοινότητα Βοβούσας. Σήμερα το Ανατολικό Ζαγόρι έχει περίπου 2.500 κατοίκους και αποτελείται από τα χωριά Ανθρακίτης, Γρεβενίτι, Δεμάτι, Δόλιανη, Ελατοχώρι, Ιτέα, Καβαλλάρι, Καρυές, Καστανώνα, Μακρίνο, Πέτρα, Τρίστενο, Φλαμπουράρι, και τους συνοικισμούς Αγίας Παρασκεύης και Ποταμιάς. Είναι περιοχή ορεινή σπάνιας και άγριας ομορφιάς, γεμάτη από δάση με πεύκα, έλατα, οξιές και θάμνους που όλα μαζί συνθέτουν ένα καταπράσινο τοπίο με ποικίλες αποχρώσεις.

Γεύσεις
Θα βρείτε γνήσια ηπειρώτικη κουζίνα σε όλες τις ταβέρνες και τα καφενεία των χωριών με πρώτες και καλύτερες τις ηπειρώτικες πίτες, μεζέδες με τσίπουρο και ψητό κρέας αλλά και κρέας μαγειρεμένο στη γάστρα. Δοκιμάστε οπωσδήποτε αγριογούρουνο και ελάφι καθώς και φέτα, γιαούρτι, ξινόγαλο και χυλοπίτες. Στο Ζαγόρι παρασκευάζονται επίσης σπιτικά γλυκά και μαρμελάδες καθώς και μέλι.

Απόσταση
Τα Ιωάννινα απέχουν από την Αθήνα, 447 χλμ.
Τα Ιωάννινα απέχουν από τη Θεσσαλονίκη, 370 χλμ. (μέσω Κοζάνης).
Οι Λιγκιάδες απέχουν 12,5 χλμ. από τα Ιωάννινα
Η Κρυόβρυση, απέχει 19 χλμ. από τα Ιωάννινα.
H Βοβούσα, απέχει 77 χλμ. από τα Ιωάννινα.
Οι Μηλιωτάδες, απέχουν 27 χλμ. από τα Ιωάννινα.

Η Περιοχή
Η ιστορία του Ανατολικού Ζαγορίου αρχίζει από την εποχή των προελλήνων και των πελασγών. Σε όλη τη διάρκεια της οθωμανικής επικράτησης οι κάτοικοι του Ζαγορίου διατηρούσαν την αυτονομία τους, καθεστώς αυτοδιοίκησης και άλλα σημαντικά προνόμια. Τα προνόμια αυτά σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του εμπορίου οδήγησαν την περιοχή σε μεγάλη οικονομική, πολιτιστική και πνευματική άνθηση. Τα χωριά κάηκαν ολοσχερώς το 1942-1943 από τους Γερμανούς κατακτητές. Ο νεοσύστατος Δήμος ανακήρυξε τα χωριά ''Μαρτυρικά χωριά'' και καθόρισε την 4η Ιούλη ημέρα μνήμης. Ακροπόλεις, μοναστήρια και εκκλησίες, γεφύρια, νερόμυλοι και νεροτριβιές αποτυπώνουν την πλούσια ιστορική και πολιτισμική κληρονομιά της περιοχής. Τα γραφικά χωριά του Ανατολικού Ζαγορίου εξασφαλίζουν ευχάριστες διακοπές στον τουρίστα όλες τις εποχές του χρόνου. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την υλοτομία, την κτηνοτροφία και τον τουρισμό. Οι περισσότεροι οικισμοί παρουσιάζουν ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, διατηρούν το παραδοσιακό τους χρώμα και έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέοι από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Παρόλο που οι Mηλιωτάδες είναι η έδρα του Δήμου, κεφαλοχώρι του Aνατολικού Zαγορίου είναι το Γρεβενίτι.
Λιγκιάδες
Στη νότια πλευρά του βουνού Μιτσικέλι (1.810μ.) και σε ύψος 940 μ. βρίσκεται σκαρφαλωμένο το χωριό Λιγκιάδες, το οποίο ο περισσότερος κόσμος δεν υποψιάζεται ότι ανήκει στο Ζαγόρι. Είναι το πλησιέστερο προς τα Γιάννινα Ζαγοροχώρι, διαθέτοντας πανέμορφη θέα προς την πόλη, την λίμνη Παμβώτιδα με το νησάκι της και τις απέναντι κορυφές του όρους Τόμαρος (1.816μ.-1.974μ.). H φράση «συνωκίσθησαν εις τα νυν χειμερινά του χωρίου οικήματα» αποδεικνύει ότι υπήρχαν δύο οικισμοί, οι Άνω, όπου έμεναν το καλοκαίρι, και οι Κάτω Λιγκιάδες όπου έμεναν τον χειμώνα και όπου τελικά αναπτύχθηκε το χωριό. Υπήρξε ανέκαθεν κτηνοτροφικό χωριό με τα κοπάδια του να είναι ελευθέρας βοσκής στις πλαγιές του Μιτσικελιου φέρνοντας τους κατοίκους σε άμεση αντιπαράθεση με την άγρια πανίδα του βουνού (λύκοι, αρκούδες). Δείτε τη Μονή των Λιγκιάδων, την ενοριακή εκκλησία του Αγ. Γεωργίου (1683), την πλατεία, όπου βρίσκονται η μαρμάρινη στήλη με τα 82 ονόματα και την ημερομηνία 3 Οκτωβρίου 1943 να θυμίζει το ολοκαύτωμα όταν οι Γερμανοί έκαψαν όλο το χωριό και σκότωσαν όλους τους κατοίκους. Σήμερα στους Λιγκιάδες υπάρχουν όμορφα νεόκτιστα σπίτια με άσπρη πελεκημένη πέτρα ξεφεύγοντας από τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Κοντά στους Λυγκιάδες θα δείτε το Σπήλαιο Περάματος με πανέμορφη θέα σε όλο το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων. Το σπήλαιο καταλαμβάνει έκταση 14.800 τ.μ. Η τουριστική διαδρομή είναι αρχικά κατηφορική και στο τέλος ανηφορική με συνολικά 1100 μέτρα. Η ξενάγηση διαρκεί περίπου 45 λεπτά. Μπορείτε να επισκεφθείτε το χώρο από τις 8.30 το πρωί έως τη δύση του ηλίου καθημερινά. Η είσοδος των τουριστικών group στο σπήλαιο γίνεται κάθε δέκα λεπτά. Οι ξεναγοί του σπηλαίου θα σας υποδεχθούν στην είσοδο και θα φροντίσουν για την άρτια ενημέρωσή σας σ’ αυτή την καταπληκτική έκθεση γλυπτικής της φύσης. Το σπήλαιο του Περάματος είναι το πρώτο σπήλαιο στην Ελλάδα που αξιοποιήθηκε τουριστικά.
Κρυόβρυση
Το αμφιθεατρικό χωριό Κρυόβρυση (ή Γκοβριτσά) είναι χτισμένο σε υψόμετρο 940 μέτρων. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και στο χωριό θα δείτε ωραία γραφική πλατεία και υπέροχη θέα. Παλαιότερα υπήρχε πλακόστρωτος δρόμος που οδηγούσε από τα άλλα χωριά του Ζαγορίου στην Κρυόβρυση για να πάνε από εκεί στα Γιάννενα. Αξίζει να δείτε την εκκλησία των Ταξιαρχών.
Μηλιωτάδες
Οι Μηλιωτάδες είναι ο μεγαλύτερος συνοικισμός, ενώ αποτελεί υποχρεωτικό πέρασμα για την υπόλοιπη περιοχή. Κατά την εποχή της ακμής του Ζαγοριού το χωριό ήταν τσιφλίκι του Καμπέρ Αγά και απομεινάρι αυτής της εποχής είναι το ομώνυμο χάνι και το όμορφο γεφύρι λίγο πριν από την είσοδο στο χωριό. Πεντακόσια μουλάρια την ημέρα πέρναγαν από το χάνι, ενώ πριν από τη γέφυρα ήταν τα σύνορα του Ζαγοριού επί Τουρκοκρατίας. Η διαδρομή προς τα υπόλοιπα χωριά είναι κατάφυτη από βελανιδιές, πλατάνια και οξιές. Δείτε το Γεφύρι της Τσίτιανης (1875- Μονότοξο) που κτίστηκε το 1875, με συνολική δαπάνη 1040 τουρκικών λιρών.
Καρυές
Οι Μογγλιοί μετονομάσθηκαν σε Καρυές λόγω των πολλών καρυδιών, ενώ κάτοικοι των Λιγκιάδων που καλλιεργούσαν τα χωράφια του χωριού αγόρασαν πολλά από αυτά μετακομίζοντας μάλιστα αρκετοί το 1924. Γεωργοκτηνοτρόφοι οι λίγοι κάτοικοι του χωριού, δεν έχει χρώμα Ζαγοροχωριού όπως και το παρακείμενο Καβαλλάρι καθώς τα νεόκτιστα σπίτια έχουν σαν σκεπή τους κεραμίδια ή λαμαρίνα.
Καβαλλάρι
Συγκριτικά με τα άλλα χωριά, έχει περισσότερους κατοίκους με κύρια απασχόληση τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Αξιόλογη είναι η εκκλησία της Αγ. Τριάδας (1743) που στέκει σαν κάστρο, ψηλά σε περίοπτη θέση, πάνω από την πλατεία και το χωριό. Ο Ζαγορίτικος που περνά τα καθάρια νερά του κοντά από το χωριό (περίπου 20' περπάτημα) προσφέρει ωραία σημεία για πεζοπορία. Δείτε το περίφημο πέτρινο τοξωτό γεφύρι της Γκάνας ή Γκιάνας που δρασκέλιζε τον ποταμό και πρόσφατα γκρεμίσθηκε.
Βοβούσα
Η Βοβούσα είναι, για κάποιον που την επισκέπτεται για πρώτη φορά, μια μαγευτική εμπειρία. Είναι το πιο απομακρυσμένο χωριό της ανατολικής πλευράς του Ζαγορίου. Μέσα από το χωριό περνάει ο ποταμός Αώος και είναι η βουή των νερών του αυτό που έδωσε στο χωριό την ονομασία του. Το όνομά της αποτελεί εξέλιξη του ελληνικού τοπωνυμίου Βάβισσα. Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 1.000 και ακριβώς στο μέσο του χωριού υπάρχει ένα από τα ωραιότερα μονότοξα πέτρινα γεφύρια για να συνδέει τις δύο όχθες. Κάηκε και αυτή από τους Γερμανούς το 1943. Οι κάτοικοι ασχολούνται εκ το πλείστον με την υλοτομία αλλά προσβλέπουν και στον τουρισμό. Οι Βοβουσιώτες στο παρελθόν ήταν άριστοι "vεροπριονάδες" αλλά ακόμα και σήμερα εξακολουθούν να θεωρούνται τεχνίτες στο στήσιμο παραδοσιακών νεροπρίονων. Η Βοβούσα είναι και αυτή Βλαχοχώρι όπως τα γειτονικά χωριά των Γρεβενών. Θα διαπιστώσετε ότι οι κάτοικοι παραμένουν πιστοί της ενδυμασίες, στα ήθη και στα έθιμά τους. Στη Βοβούσα υπάρχει δραστηριότητα για καγιάκ-κανό και ράφτιγκ απ' όπου μπορείτε να φτάσετε μέχρι την Κόνιτσα. Εκτός από την προνομιακή του τοποθεσία, το χωριό αυτό αποτελεί και μία από τις εισόδους προς τον Εθνικό Δρυμό της Βάλια Κάλντα.

Υγεία
Νοσοκομείο Ιωαννίνων Χατζηκώστα, 26510-33461
Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, 26510-99111

Οδική σύνδεση
ΚΤΕΛ Αθηνών, 210-5129363
ΚΤΕΛ Θεσαλονίκης 2310- 512244
ΚΤΕΛ Ιωαννίνων, 26510-25014, 26510-27442, 26510-26404

Αεροπορική σύνδεση
Αεροδρόμιο Ιωαννίνων, 26510-83600 και 26510-83602
Ολυμπιακή Αεροπορία, γραφείο Ιωαννίνων, 26510-23120

Χρήσιμα Τηλέφωνα
Ορειβατικός Σύλλογος Ιωαννίνων, 26510-22138
Ε.Ο.Τ. Ιωαννίνων 26510-25086 και 26510-31456
Τουριστική Αστυνομία Ιωαννίνων, 26510-25673
Νομαρχία Ιωαννίνων, 26510-21909
Δήμος Ανατολικού Ζαγορίου, 26560-31101
Κοινότητα Βοβούσας, 26560-22843

Αθλητισμός
Για τους πλέον τολμηρούς πτήση με Parapente, για τους υπόλοιπους mountain bike, πεζοπορία και αναρρίχηση. Επίσης Μη φύγετε από το Ζαγόρι χωρίς να επιχειρήσετε μια κατάβαση σε ένα από τα ποτάμια με rafting ή kayak. Εμπειρία που πρέπει να ζήσετε!

Διαμονή Ξενοδοχεία
Αν θέλετε να αποφύγετε τον θόρυβο των Ιωαννίνων καλή πρόταση είναι οι Λιγκιάδες που διαθέτουν αρκετούς ξενώνες. Ρωτήστε στο Δήμο και την Αστυνομία για τα υπόλοιπα χωριά ή δείτε στο Internet:
www.hotelsline.gr/root/newhotel/mx/mx.asp?nom=44&diaf=109
www.about-ioannina.gr/Zagori_gr/accommodation.htm

Έθιμα – Εκδηλώσεις
Στη Βοβούσα γίνετε το τριήμερο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής κάθε χρόνο στις 26, 27 και 28 Ιουλίου με ιδιαίτερα παραδοσιακό τρόπο, επίσης πανηγύρι τον Δεκαπενταύγουστο.

Internet
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, www.nomioan.gr
Περιφέρεια Ηπείρου, www.regionofepirus.gr
Νομός Ιωαννίνων, www.ioannina.com.gr
Σπήλαιο Περάματος, www.spilaio-perama.gr
Ζαγοροχωρια στο internet, www.e-city.gr/ioannina/home/view/1000.php
Οικοτουρισμός στην Ήπειρο και τα Ζαγοροχώρια, www.ecotour-epirus.gr/eco
Τα χωριά της περιοχής, www.epirus.org/gr/ep_zagor.html
Οδηγός ειδικών θεμάτων για τα Ζαγοροχώρια, www.zagorama.com
Πολιτιστικός Σύνδεσμος Ζαγορισίων, www.cuzagori.gr
Ημερολόγιο εντυπώσεων, www.zagorama.com/Campus/Campus11.html
Πληροφορίες για τα χωριά, www.touristorama.com/ZagorochoriaOdoiporiko.html
Η περιοχή στο δίκτυο, www.epirusnews.gr/tours/ioannina/2.html
Φώτο, medlab.cs.uoi.gr/server/asp-dir/importantsites.asp?hotid=7
Τουριστικές πληροφορίες, www.holidayshop.gr/default.asp?Action=Evretirio&Show=ShowAll
Ανατολικό Ζαγόρι, www.about-ioannina.gr/Zagori_gr/zagori.htm
Γνωρίστε την άγνωστη Πίνδο, www.epirusnews.gr/tours/pindos/3.html
Σαρακατσάνοι, www.sarakatsanos.gr

Αυτό το κείμενό μου δημοσιεύτηκε στο ταξιδιωτικό έντυπο ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ - Εφημερίδα Ημερησία, τ. 77 2004-2005