Βομβάη: η πόλη που αγάπησα, τόπος μνήμης

Οι γονείς μου εγκαταστάθηκαν στη Βομβάη ερχόμενοι από την Καλκούτα το 1965 όταν ήμουν νήπιο. Εμειναν στο Taj για δύο εβδομάδες έως ότου η εταιρεία τους βρει διαμέρισμα. Ηταν τότε που η Καλκούτα είχε αρχίσει να παρακμάζει. Εταιρείες και επαγγελματίες γύριζαν την πλάτη σε μια προβληματική αγορά και έβρισκαν νέα θέση στη Βομβάη, στην αισιόδοξη, παραθαλάσσια μητρόπολη της Δυτικής Ινδίας. Ηταν μια γοητευτική ζωή - τουλάχιστον στα δύο διαμερίσματα που ζήσαμε όσο ο πατέρας μου ήταν διευθυντής στην Britannia Biscuits.

«Μανχάταν» της Ινδίας
Ζούσαμε στις πλουσιότερες περιοχές απ' όπου μπορούσε κανείς να αγναντέψει σιλουέτες ψηλών κτιρίων που θύμιζαν κάπως το Μανχάταν (η Βομβάη είναι η μοναδική πόλη της Ινδίας που καλλιέργησε έρωτα με τον ουρανοξύστη και την κάθετη φόρμα του). Με τις λιακάδες της, τα φοινικόδεντρα, τον καλυμμένο αλλά ολοφάνερο αισθησιασμό της αντηχούσε αυτό που γνωρίζαμε για την Καλιφόρνια από τις ταινίες. Και τα γοτθικά της κτίρια ήταν απομεινάρια μιας παλιάς ιστορίας που είχε δέσει για πρώτη φορά μαζί τα επτά ψαράδικα νησιά.

Από διαφορετικά μπαλκόνια και παράθυρα σε αυτά τα διαμερίσματα, σε διάφορους σταθμούς της ζωής μου έως το 1982, όταν ο πατέρας μου συνταξιοδοτήθηκε, ο τρούλος του Taj (του «παλιού» Taj, όπως το αποκαλούσαμε αφότου χτίστηκε ο γείτονάς του, το Taj Intercontinental) ήταν ορατός, γκρίζος και ψευδαισθητικά ασάλευτος σαν ένα χαμηλό νέφος. Σαν την Καλκούτα, και αντίθετα από το Δελχί, με τη μουσουλμανική παράδοση των σουλτάνων, η Βομβάη δεν ήταν μάρτυρας μεγάλων ιστορικών ή θρησκευτικών στιγμών. Τα αξιοθέατά της, καθώς η πόλη ήταν κοιτίδα ενός σχεδόν αθώου αποικιοκρατικού μοντερνισμού, ήταν όλα κοσμικά. Ξενοδοχεία, κινηματογράφοι με ονόματα όπως «Ερως», «Regal», «Μetro», μεγάλοι, χαώδεις σιδηροδρομικοί σταθμοί όπως ο σταθμός «Βικτόρια». Το να αποκαλείς το Taj σαν το «παλιό Taj» ήταν μια συνειδητή επίκληση ενός ονόματος που άγγιζε κάτι βαθύ αλλά και σαν υπόμνηση της ευκολίας με την οποία η Βομβάη ξαναέγραφε την ιστορία της με γνώμονα το αστικό, το κιτς και το κωμικό στοιχείο. Ηταν σαν το πραγματικό Taj Mahal στην Αγρα να μην είχε υπάρξει ποτέ παρά μόνο στο πιο απίθανο από όλα τα αντικείμενα, τα σχολικά εγχειρίδια.

Πολλά άλλαξαν από τις αρχές της δεκαετίας του '90, μαζί με το όνομα. Η Βομβάη σβήστηκε και μετατράπηκε σε Μουμπάι, με εντολή της δεξιάς παράταξης Shiv Sena. Tα παλιά τοπωνύμια έγιναν αυτόματα εξαρτήματα της προφορικής κουλτούρας των αστών και ξεφεύγουν ενίοτε από χείλη που αποκαλύπτουν όσα ταυτόχρονα προσπαθούν να κρύψουν.

Η πολιτική ζωή στη Βομβάη γύρισε την πλάτη στην ανοχή τα τελευταία 25 χρόνια, αλλά η πόλη, ανακαλύπτοντας πόσο ταιριάζει με τη φιλελευθεροποίηση, έγινε περισσότερο ετερογενής και πολυπρόσωπη από ποτέ. Τα παλιά κέντρα του πλούτου έπρεπε να σκορπίσουν και να ανακατευτούν εξ αρχής, καθώς οι τιμές της γης κάλπαζαν. Παράλληλα, η διογκούμενη κίνηση πίεσε προς την κατασκευή νέων δρόμων, που περνούσαν μέσα από συνοικίες όπου οι αστοί κάποτε δεν πατούσαν ποτέ και που οδήγησαν σε απρογραμμάτιστο και ελκυστικά άνισο αστικό εξωραϊσμό.

Εντυπωσιάζει η αρχιτεκτονική μαγεία της πόλης.
Η συναρπαστική συνύπαρξη εκκλησιών, τεμενών και μικρών ινδουιστικών βωμών, και από δίπλα, οι ευγενείς κατοικίες στα προάστια με λουλουδιασμένα περβάζια και κούνιες σε δέντρα, που ποτέ δεν είχες σταθεί να παρατηρήσεις.

Καμιά πόλη που έχω γνωρίσει, ούτε καν η Νέα Υόρκη, δεν διαθέτει αυτήν την ποικλία ζωής, με την εξαίρεση ίσως του Λονδίνου. Η βασική διαφορά με τις δύο αυτές πόλεις είναι η σχετική έλλειψη ανοχής των μορφωμένων τάξεων. Δεν διαθέτει πλέον μεγάλο πανεπιστήμιο. Οταν, σε ένα μποτιλιάρισμα, γυρνάς και παρατηρείς τα πρόσωπα γύρω σου, δεν βλέπεις κανέναν που να είναι χαμένος ή αφηρημένος, που να μην είναι απασχολημένος, κατά κάποιον τρόπο, με τον τελικό, ενοποιητικό σκοπό της ημέρας: να βγάζει χρήματα. Και παρ' όλα αυτά, παρά τις όποιες σκιές και καθημερινές αδικίες, είναι αδύνατον να μη σκεφτώ τη Βομβάη χωρίς ένα φτερούγισμα ενθουσιασμού και χαράς και να μην ανακαλέσω αυτό το φτερούγισμα με δέος και σύγχυση σε στιγμές σαν αυτές που ζούμε τώρα.

(πηγή: www.kathimerini.gr, 2/12/2008)