Κουνούπια φορείς

Anopheles Gambiae

Είδος ανωφελούς κουνουπιού της Αφρικής, το οποίο αποτελεί τον κύριο φορέα του πλέον θανατηφόρου από τα παράσιτα της ελονοσίας, του Plasmodium falciparum. Θεωρείται υπεύθυνο για τον θάνατο περισσότερων του ενός εκατομμυρίου ατόμων τον χρόνο. Μεταφέρει επίσης τα παράσιτα της λεμφικής φιλαρίασης και τον ιό O'Nyong Nyong.

Ζει: στην τροπική Αφρική.

Αναπαράγεται: σε ρηχά λιμνάζοντα νερά και λακκούβες - πολλές φορές σε ίχνη από πατημασιές ζώων και τροχούς αυτοκινήτων - κοντά σε ανθρώπινες κατοικίες. Τα θηλυκά μπορούν να ζήσουν ως και έναν μήνα και όσο προχωρεί η ηλικία τους γίνονται πιο μολυσματικά.

Τσιμπάει: σχεδόν αποκλειστικά τους ανθρώπους και δείχνει μια προτίμηση στη δυσοσμία των ποδιών. Επιτίθεται συχνότερα τη νύχτα και «δρα» κυρίως στους εσωτερικούς χώρους.

Aedes Aegypti

Κάποτε ήταν βασικός φορέας του κίτρινου και του δάγκειου πυρετού στη χώρα μας. Το είδος του συγκεκριμένου κουνουπιού θεωρείται σήμερα «μη ανιχνεύσιμο» στην Ελλάδα. Είναι κουνούπι «αστικό», το οποίο σπάνια συναντάται σε απόσταση μεγαλύτερη των 90 μέτρων από τα σπίτια των ανθρώπων. Μεταφέρει επίσης τους ιούς Chikungunya και Sindbis.

Ζει: στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές όλου του πλανήτη.

Αναπαράγεται: σε μικρές συγκεντρώσεις νερού σε δοχεία ή στα σκουπίδια. Τα αβγά του μπορούν να επιζήσουν περισσότερο από ένα χρόνο σε ξηρό περιβάλλον.

Τσιμπάει: κυρίως τους ανθρώπους, κατά προτίμηση στα πόδια και τους αστραγάλους, την ημέρα και στην αρχή της νύχτας.

Culex Quinquefasciatus

Είναι από τους κύριους φορείς της λεμφικής φιλαρίασης, ασθένειας η οποία οδηγεί στην ελεφαντίαση και υπολογίζεται ότι πλήττει 120 εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο. Μπορεί επίσης να μεταφέρει τους ιούς του Δυτικού Νείλου, του πυρετού Chikungunya και της εγκεφαλίτιδας του Σεντ Λούις.

Ζει: στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές της Αφρικής, της Ασίας, της Βόρειας και Νότιας Αμερικής.

Αναπαράγεται: κυρίως στους υπονόμους, στους βόθρους και στα μολυσμένα νερά.

Τσιμπάει: τους ανθρώπους, τα θηλαστικά και τα πτηνά. Είναι περισσότερο δραστήριο τους πιο θερμούς μήνες και τσιμπάει κυρίως τη νύχτα, στους εσωτερικούς αλλά και στους εξωτερικούς χώρους, τους οποίους «προτιμά».

Aedes Albopictus

Ο επονομαζόμενος «τίγρης της Ασίας» είναι το κουνούπι που εξαπλώνεται ταχύτερα στον πλανήτη και μπορεί να προσαρμόζεται εξαιρετικά καλά στο ανθρώπινο περιβάλλον. Είναι φορέας του ιού του δάγκειου πυρετού, τροπικής ασθένειας που μπορεί να αποβεί θανατηφόρα και για την οποία ως σήμερα δεν υπάρχει φάρμακο ή εμβόλιο. Μεταδίδει επίσης τους ιούς του Δυτικού Νείλου, του πυρετού Chikungunya και διαφόρων εγκεφαλίτιδων.

Ζει: ξεκινώντας από τις ζούγκλες της Νοτιοανατολικής Ασίας έχει σήμερα εξαπλωθεί σε όλες τις ηπείρους, ταξιδεύοντας μέσα σε παλιά ελαστικά αυτοκινήτων. Συναντάται σε αγροτικές και αστικές περιοχές που βρίσκονται κοντά σε χώρους πρασίνου σε όλον τον κόσμο. Στην Ελλάδα έχει εντοπιστεί στην Κέρκυρα και στη Θεσπρωτία, δεν υπάρχουν όμως ακόμη συγκεντρωτικές μελέτες για την παρουσία του.

Αναπαράγεται: σε μικρές συγκεντρώσεις νερού - σε βαρέλια ή δοχεία, στα σκουπίδια και σε παλιά ελαστικά - σε αστικές αλλά και αγροτικές περιοχές. Ζει περίπου δέκα εβδομάδες, ενώ τα αβγά του επιζούν και τον χειμώνα.

Τσιμπάει: ανθρώπους, κατοικίδια και άγρια ζώα και πτηνά. Είναι ιδιαίτερα επιθετικό, ειδικά το ξημέρωμα και το σούρουπο.

Culex pipiens

Το αποκαλούμενο και κοινό οικιακό κουνούπι είναι το πιο διαδεδομένο κουνούπι στην Ευρώπη και στην Αμερική και φυσικά και στην Ελλάδα. Είναι καθαρά «αστικό» είδος και ανήκει σε αυτά που πέφτουν σε χειμερία νάρκη, βρίσκοντας καταφύγιο σε υπόγεια και προφυλαγμένα σημεία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να είναι φορέας της εγκεφαλίτιδας του Σεντ Λούις, η οποία πλήττει μερικές δεκάδες χιλιάδες άτομα κάθε χρόνο.

Ζει: στις αστικές περιοχές στις ζώνες με εύκρατο κλίμα σε όλον τον πλανήτη.

Αναπαράγεται: κατά προτίμηση σε μολυσμένα νερά, σε άδειες κονσέρβες, στα σκουπίδια, στους υπονόμους.

Τσιμπάει: τους ανθρώπους και τα θηλαστικά, αλλά κυρίως τα πτηνά.

Toxorynchites brevipalpis

Το κουνούπι γίγας ή «γεράκι» των κουνουπιών όπως το αποκαλούν δεν τσιμπάει τους ανθρώπους ούτε κανένα άλλο ζώο γιατί δεν χρειάζεται αίμα για την παραγωγή των αβγών του. Κατά συνέπεια δεν είναι φορέας ασθενειών. Είναι όμως ένα κουνούπι - κανίβαλος, καθώς οι προνύμφες του καταβροχθίζουν τις προνύμφες των άλλων ειδών κουνουπιών - με προτίμηση στο Aedes Aegypti - και γι' αυτό χρησιμοποιείται για τον βιολογικό έλεγχο των πληθυσμών των κουνουπιών.

Ζει: στα τροπικά δάση της Αφρικής.

Αναπαράγεται: στις κουφάλες των δένδρων και στις μασχάλες των φυτών αλλά και σε δοχεία και ελαστικά αυτοκινήτων. Είναι τεράστιο. Το άνοιγμα των φτερών του φθάνει τα 2,5 εκατοστά και ζει ως και τέσσερις μήνες.

Τσιμπάει: είναι ένα από τα ελάχιστα είδη κουνουπιών που δεν τσιμπούν.

Κουνούπια και ασθένειες

Οι περισσότερες από τις ασθένειες που μεταδίδονται από τα κουνούπια είναι προς το παρόν περιορισμένες γεωγραφικά (στην Ελλάδα δεν έχει αναφερθεί κανένα κρούσμα). Καθώς ωστόσο τα τελευταία χρόνια ορισμένοι ιοί - όπως οι ιοί του Δυτικού Νείλου και του πυρετού Chikungunya - έχουν εξαπλωθεί εκτός της ως τώρα γνωστής «ακτίνας δράσης» τους οι επιστήμονες θεωρούν ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα παρακολούθησης και πρόληψης, με την ανίχνευση και την καταπολέμηση των ειδών των κουνουπιών τα οποία είναι φορείς μολυσματικών νόσων. Οι κυριότερες από αυτές τις νόσους είναι οι εξής:

Ελονοσία. Εξαφανισμένη από τον αναπτυγμένο κόσμο εδώ και πολλές δεκαετίες, η ελονοσία παρουσιάζει έξαρση τα τελευταία χρόνια. Σήμερα ευθύνεται για τον θάνατο ενός και πλέον εκατομμυρίου ατόμων ετησίως - κυρίως στην Αφρική - και αναμένεται ότι ο αριθμός των θυμάτων της νόσου θα διπλασιαστεί την επόμενη εικοσαετία. Τα συμπτώματά της είναι πυρετός, ρίγη, πόνοι στις αρθρώσεις, εμετοί, αναιμία και σπασμοί που μπορούν να οδηγήσουν σε κώμα και στον θάνατο. Χορηγούνται φάρμακα για την πρόληψή της, όμως δεν υπάρχει εμβόλιο.

Δάγκειος πυρετός. H υπ' αριθμόν ένα, μεταδιδόμενη από τα έντομα, τροπική ασθένεια στον πλανήτη προκαλεί υψηλό πυρετό, έντονο πονοκέφαλο, ισχυρές μυαλγίες, πόνους στις αρθρώσεις και εξανθήματα. Ενδέχεται να οδηγήσει σε αιμορραγίες και εκχυμώσεις. H ασθένεια αυτοπεριορίζεται, σε ορισμένες περιπτώσεις όμως μπορεί να προκαλέσει σοβαρές εσωτερικές και εγκεφαλικές αιμορραγίες που οδηγούν στον θάνατο. Δεν υπάρχει φάρμακο για τη θεραπεία της ούτε εμβόλιο.

Κίτρινος πυρετός. Αποτελεί σημαντική αιτία θανάτου σε πολλές αφρικανικές και νοτιοαμερικανικές χώρες. Εκδηλώνεται με πυρετό, μυϊκούς πόνους, πονοκέφαλο και πόνους στην πλάτη. Στις σοβαρές μορφές του μπορεί να προκαλέσει αιμορραγικό σύνδρομο και εμετούς με αίμα, καθώς και ηπατική ανεπάρκεια η οποία οδηγεί σε ίκτερο, με σύμπτωμα το χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα του δέρματος, από το οποίο έχει πάρει και το όνομά του. Υπάρχει εμβόλιο αλλά όχι φάρμακο για τη θεραπεία του.

Λεμφική φιλαρίαση. H ασθένεια αυτή προκαλείται από παρασιτικούς νηματώδεις σκώληκες που αναπτύσσονται στο λεμφικό σύστημα. Οδηγεί σε ελεφαντίαση, με οίδημα και σοβαρές δυσπλασίες των άκρων, του προσώπου ή των γεννητικών οργάνων καθώς και σε παρεπόμενες λοιμώξεις. Δεν είναι θανατηφόρα, δεν έχει όμως προς το παρόν αποτελεσματική θεραπεία.

Ιός του Δυτικού Νείλου. Στο 80% των περιπτώσεων η μόλυνση από τον ιό δεν εμφανίζει συμπτώματα. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις ο ιός προκαλεί τον λεγόμενο πυρετό του Δυτικού Νείλου, με συμπτώματα ελαφράς γρίπης. Σπανιότερα (στο 0,7%) μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλίτιδα και μηνιγγίτιδα. Δεν υπάρχει συγκεκριμένο εμβόλιο ούτε φαρμακευτική θεραπεία.

Πυρετός Chikungunya. H ασθένεια αυτή εθεωρείτο σπάνια μέχρι πρότινος. Τους τελευταίους μήνες όμως προκλήθηκε γενική ανησυχία όταν εκδηλώθηκαν επιδημίες της νόσου στο νησί της Ρεϊνιόν και στις ακτές του Ινδικού Ωκεανού. Εκδηλώνεται με πυρετό, εξανθήματα παρόμοια με της ιλαράς, συνήθως στα άκρα και τον κορμό, και πόνους στις αρθρώσεις. Δεν εθεωρείτο θανατηφόρα αλλά στις πρόσφατες επιδημίες προκάλεσε τον θάνατο 200 ατόμων.

(πηγή: ΒΗΜΑ)