Άμστερνταμ

Ο Θεός δημιούργησε τη γη, αλλά άφησε στους Ολλανδούς τη φροντίδα να δημιουργήσουν τη χώρα τους.

Άνθρωποι σπουδαιοφανείς, περήφανοι για το επίσημο αξίωμά τους, την υψηλή καταγωγή και κοινωνική τάξη. Δεκαπέντε πρόσωπα, αξιωματικοί και υπαξιωματικοί και μαζί τους μερικά άλλα πρόσωπα περαστικά, φαινομενικά άσχετα με το θέμα. Η σκηνή έντονη, κυριαρχεί στο κέντρο της το μαύρο που αναδεικνύει τους άλλους χρωματισμούς, το παιχνίδισμα της φωτοσκίασης την τολμηρή κατανομή των προσώπων. Στο σύνολό της η Νυχτερινή Περίπολος, έργο του κορυφαίου Ρέμπραντ αιχμαλωτίζει για ώρα το βλέμμα μου που σα χάδι κινείται σε όλο μήκος της. Μαζί μου δεκάδες άτομα από κάθε γωνιά του πλανήτη στέκονται μαγνητισμένα. Και μόνο για την ανακάλυψη αυτού του πίνακα που στεγάζει το Εθνικό Μουσείο αξίζει η επίσκεψη στην πόλη κόσμημα της Ολλανδίας που κάποτε ήταν ένα μικρό ψαροχώρι. Ένα λιμάνι άσημο κοντά σ’ ένα πύργο που στο πέρασμα του χρόνου έδεσε την ύπαρξή του με τα νερά του το περιστοίχιζαν, θανατερά πολλές φορές. Ένα φράγμα (νταμ) στήθηκε για να προστατεύει τον οικισμό από τις πλημμύρες του Άμστελ, του ποταμού που κυλούσε στο βαλτότοπο της περιοχής του Έισελ, όρμου της Ζοιντερζεε. Η γάτες της πόλης θα πρέπει να το θυμούνται ακόμα καθώς γουργουρίζουν ευχαριστημένες σε παράθυρα και εξώθυρες. Αυτό το μικρό χωριό άρχισε να μεγαλώνει και πέρασε για πρώτη φορά στην ιστορία το 1275 όταν κέρδισε μέσω μια χάρτας απαλλαγή από τελωνιακούς δεσμούς για το εμπόριο της ρέγκας, του μαλλιού, των δημητριακών και του ξύλου των χωρών της Βαλτικής. Το όνομα Άμστερνταμ (από το φράγμα – νταμ – του Άμστελ) θα γίνει παγκόσμια γνωστό στο πέρασμα των χρόνων, ιδιαίτερα μετά τον 16ο αιώνα που οι ναυτικοί του μονοπωλούν το εμπόριο της Βαλτικής και αργότερα μιμούμενοι τους Πορτογάλους έφτασαν στην Κίνα ανοίγοντας γι’ αυτούς την αγορά των μπαχαρικών και των μεταξωτών. Φτάνει να κοιτάξετε στο νερό. Λαμπιρίζει αργά κάτω από τον ήλιο καθώς τα φύλλα της λεύκας τρέμουν απ’ τον άνεμο. Βρίσκεται παντού ένα γύρο, φιδοσέρνεται από κανάλι σε κανάλι και σ’ αυτό ζει μια άλλη πόλη, μια πόλη που καθρεπτίζεται συνεχώς στα νερά, αντανάκλαση της πραγματικής. Η Βενετία του Βορρά με τις τετρακόσιες γέφυρες και μερικά διάσπαρτα νησιά κυκλώνεται στο νερό και στην πρωινή του πάχνη. Στην ηρεμία του αναπαύονται στοργικά δεκάδες σχεδίες και πλοιάρια δεμένα στις προκυμαίες όπου οι αστοί τεντώνονται και χαλαρώνουν όπως στις εξοχές, που πίνουν το τσάι. τον καφέ τους ή την μπύρα τους και σαγηνεμένοι στυλώνουν τα μάτια στις ρυτίδες του υδάτινου γείτονα καθώς το απόγευμα από τα παράθυρα των σπιτιών τους βλέπουν προς το κανάλι. Οι στρογγυλές όχθες καμπυλώνουν συχνά για να αποκαλύψουν μια μικρή πλατεία όπου μια ομάδα νέων απολαμβάνει τη μπύρα ή τις φρεσκοτηγανισμένες πατάτες της. Παντού σ’ αυτή την πόλη των νερών μια υγρή ηρεμία κυριαρχεί, ακόμα και τις ώρες που το πλήθος μαζεύεται στις αγορές ή τις πλατείες θορυβώντας, αγοράζοντας ή παρατηρώντας σαλτιμπάγκους, αυτοσχέδιες μπάντες, μάγους και θεατρίνους. Την ίδια ώρα που τα τραμ διατρέχουν πολύχρωμα τους δρόμους οι ξένοι με τους χάρτες ανοιχτούς και τα σακίδια στη πλάτη φωτογραφίζουν μανιασμένα ψάχνοντας για γωνίες με γοητευτικά παράθυρα και πόρτες, κοσμήματα στις στέγες ή μικρές γέφυρες και ποταμόσπιτα. Οι αστικές χάρες της παλιάς Ολλανδίας, τα έργα άμυνας του ανθρώπου ενάντια στην ορμητικότητα της θάλασσας και των ποταμών, η ζωγραφική του Χρυσού Αιώνα και τα λουλούδια αποτελούν τα τέσσερα βασικά σημεία γύρω από τα οποία στρέφεται ένα εποικοδομητικό ταξίδι στις Κάτω Χώρες. Λίγες χώρες στον κόσμο «κατασκευάστηκαν» από τους κατοίκους τους τόσο όσο η Ολλανδία. Ο αφορισμός, σύμφωνα με τον οποίο ο Θεός έπλασε τον κόσμο αλλά άφησε στους Ολλανδούς τη μέριμνα να επινοήσουν την ίδια τους την πατρίδα μοιάζει να είναι αληθινός. Έτσι διασχίζοντας τη χώρα συναντά κανείς εξοχές περιχαρακωμένες από υδατοφράκτες ή στεφανωμένες από ανεμόμυλους που τόσο σημαντικό ρόλο έπαιξαν στον αγώνα του ανθρώπου ενάντια στο νερό. Από τα πολυάριθμα έργα δημιουργήθηκαν τα Πολντερ, γη χαμηλή και βαθουλωμένη στη θέση μιας θαλάσσιας έκτασης, λίμνης ή βάλτου που έχει περικλειστεί από φράγμα και ύστερα αποξηράνθηκε με τη βοήθεια ανεμόμυλων ή μηχανοκίνητων αντλιών. Εξάλλου το νερό είναι αυτό που δίνει τόνο στο αστικό τοπίο.

Οι Κάτω Χώρες παρουσιάζουν ένα χώρο σε μεγάλο βαθμό τεχνητό, ο οποίος έχει ξεφύγει από το κίνδυνο να πλημμυρίσει από νερά της θάλασσας και των ποταμών. Στο μεσαίωνα οι πρώτες ενώσεις ιδιοκτητών ανέλαβαν την προστασία της χώρας από τη θάλασσα αναπτύσσοντας ένα σύστημα βασισμένο στους νερόμυλους και στην αποστράγγιση. Όμως τίποτα δεν είναι τέλειο. Στις 9 Οκτωβρίου του 1421 100.000 άνθρωποι θα βρουν το θάνατο σε μια νύχτα τρόμου. Ένας τεράστιος αγώνας διαμόρφωσης του εδάφους εξελίχθηκε σε εθνική προτεραιότητα από τότε ως σήμερα με μια σειρά κολοσσιαίων έργων χάρις στα οποία οι τελευταίοι οι 1835 νεκροί του 1953 είναι μια ανάμνηση οδυνηρή αλλά ανήκει για πάντα στο παρελθόν. Από την εξοχή που σήμερα κυριαρχούν τα καταπράσινα λιβάδια ο αυτοκινητόδρομος οδηγεί γρήγορα στη σύγχρονη πόλη, μωσαϊκό από συνοικίες που διαδέχονται η μια την άλλη χωρίς να μοιάζουν. Ξεκινώ για τον πρώτο μου περίπατο και καθώς υψώνω το βλέμμα εξεταστικά στις μακρόστενες προσόψεις με αετώματα και σφηνοειδείς απολήξεις από κόκκινο τούβλο, χρωματισμένους λίθους ή ξύλα ανακαλύπτω πως εξακολουθούν να κρύβουν καλά διατηρημένη στην κορυφή τους μια τροχαλία προορισμένη να σηκώνει από τα καράβια ως τη σοφίτα τα εμπορεύματα που έφταναν από την μακρινή Ανατολή ή τα έπιπλα προς τους πάνω ορόφους καθώς οι στενές σκάλες δεν προσφέρονται για μετακομίσεις. Προσόψεις κάθετα διατεταγμένες που εκφράζουν το παλιό εμπορικό όραμα που κυριαρχεί αιώνες σ΄ αυτά τα υδάτινα στενά. Ευνοημένο παιδί του Ερμή η πόλη άλλαξε πρόσωπο στο πέρασμα του καιρού και σήμερα στα καθαρά πεζοδρόμιά της οι επιχειρηματίες συγχρωτίζονται με τους επισκέπτες, τους υπαίθριους ανθοπώλες με τις τουλίπες, τους σερβιτόρους των καφέ και τους εμπόρους διαμαντιών. Το Άμστερνταμ είναι η ιστορική πρωτεύουσα της χώρας και προσθέτει στη πολιτιστική του διάσταση και λειτουργίες όπως αυτές του μεγάλου λιμανιού και της βιομηχανίας, καθώς και την εμπορική και τραπεζική. Τα βήματά μου με οδηγούν γρήγορα στο παλαιό κέντρο, στην ιστορική καρδιά της πόλης στην νέα και στην παλαιά εκκλησία, στο βασιλικό ανάκτορο και στα μουσεία. Η μεγάλη πλατεία του Νταμ στη θέση του παλαιού φράγματος του Άμστελ εκτείνεται στο κέντρο της πόλης. Αυτή η πλατεία μπορεί να θεωρηθεί η αγορά της πόλης, το μέρος που κτυπά η καρδιά της έντονα. Εδώ και μπρος από το μνημείο της Απελευθέρωσης μαζεύονται τα καλοκαίρια χιλιάδες νέοι από όλο το κόσμο, λίγο παρακάτω στο πεζόδρομο της Κάλβερστραατ που περιστοιχίζεται από μαγαζιά οι επισκέπτες ζεσταίνουν με τις φωνές τους την ατμόσφαιρα προετοιμάζοντας τον ουρανίσκο για την επίσκεψη στα εστιατόρια διεθνούς κουζίνας που βρίθουν στη περιοχή. Κατά μήκος της πλατείας και στο τέλος του δρόμου που είναι η προέκτασή της διακρίνεται ο κεντρικός Σιδηροδρομικός σταθμός. Η αρχιτεκτονική της πόλης είναι χαρακτηριστική μιας και η απουσία κεντρική διοίκησης μεταφράστηκε στην κατασκευή μνημειακών δημαρχιακών μεγάρων παρά επιβλητικών παλατιών.

Η Ολλανδική αρχιτεκτονική ευνοήθηκε ιδιαίτερα από την αστική τάξη. Μια τάξη αστών εμπόρων οι οποίοι περισσότερο από ότι οι ευγενείς, σκιαγράφησαν τη φυσιογνωμία των πόλεων, όπως δείχνουν τα δημαρχεία, τα μέγαρα των συντεχνιών, αλλά και τα αναρίθμητα άψογα φροντισμένα σπίτια που περιστοιχίζουν τα κανάλια όπως αυτά που συναντώ σε κάθε βήμα. Σπίτια που βγαίνουν από πίνακες του Ρέμπραντ ή του Στέεν και αναδίδουν μια ατμόσφαιρα ζεστασιάς άλλωστε για τους Ολλανδούς η έννοια του «σπιτιού» αποτελεί βασικό στοιχείο της ψυχολογίας τους και η αρχιτεκτονική τους στενά συνδεδεμένη με την πρόκληση της φύσης. Με την πάλη ενάντια στην θάλασσα και τη διοχέτευση πολυάριθμων ρυακιών σε διώρυγες. Άλλωστε η χώρα συστάθηκε βάσει ανεξάρτητων πόλεων οργανωμένων σε περιοχές, και επαρχίες σχεδόν αυτόνομες. Η απουσία κεντρικής διοίκησης ως την εγκαθίδρυση της μοναρχίας το 1819, ενίσχυσε αυτήν την τάση και το νερό έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οργάνωση του Ολλανδικού τοπίου, από το εξαιρετικά λεπτό δίκτυο των παλιών πρωτόγονων υδατοφρακτών, την οροθέτηση των γαιών, τους παράκτιους υδατοφράκτες και τους πολυάριθμους μύλους, ως τα σύγχρονα μεγάλα έργα αποστράγγισης και προστασίας των ακτών. Ο ρόλος της αστικής κοινωνίας αρχίζει να αποκτά μεγαλύτερη σημασία και καταξιώνεται πλήρως στη διάρκεια του χρυσού 17ου αιώνα, περιόδου έντονης πολιτιστικής λάμψης και ανάπτυξης.

Ο Ολλανδικός κλασικισμός αποτελεί μια πιο εύρωστη αρχιτεκτονική που χαρακτηρίζεται από επιβλητικά αετώματα και πεσσούς οι οποίοι συχνά καλύπτουν πολλούς ορόφους. Κατά μήκος των καναλιών βρίσκονται τα ωραιότερα σπίτια με την εκπληκτική ποικιλία τους στις προσόψεις, στολισμένες με αετώματα από τις οποίες άλλες καταλήγουν σε ακροσφήνια και άλλες ξεκόβονται σε καμπύλες κυρτές ή κοίλες. Έτσι σ’ όλη την πόλη υπάρχουν 7000 σπίτια που έχουν ανακηρυχθεί ιστορικά μνημεία. Από τα παλαιότερα είναι από ξύλο σώζονται ελάχιστα, όλα όμως έχουν θεμελιωθεί πάνω στην τύρφη των βάλτων. Εδράζονται σε εκατοντάδες σιδερένιους πασσάλους, μάλιστα το Δημαρχείο κουρνιάζει σε 1300 συνολικά. Στο κέντρο της πόλης το ένα σπίτι ακουμπά στο άλλο, στηρίζει και στηρίζεται, ενώ η σιδερένιες ρίζες τους φτάνουν τα 18 μέτρα βάθος στο μαλακό, υγρό χώμα. Ο κεντρικός σιδηροδρομικός σταθμός της πόλης είναι πρώτα από όλα μια μεγάλη πρόσοψη νεοαναγεννησιακού ρυθμού που κρύβει πίσω της ένα βιομηχανικό οικοδόμημα ενώ λίγο παρακάτω το Χρηματιστήριο εκφράζει την ανανέωση της αρχιτεκτονικής, ένα απέριττο και μνημειώδες κτίριο κατορθώνει όλως περιέργως να συνδυάσει εικόνες του παρελθόντος, το κλασικό Ολλανδικό στυλ με την ενατένιση του μέλλοντος. Με μια νέα αντίληψη και τοίχους από γυμνά κόκκινα τούβλα. Τον ίδιο περίπατο στα στενά της πόλης με τα κτίρια κόσμημα, την επανέλαβα την επόμενη με καραβάκι αυτή τη φορά. Η διαφορά της προοπτικής μιας πόλης που μοιάζει να φυτρώνει από τα νερά είναι ανεπανάληπτη, ειδικά αν ο ήλιος αποφασίσει να χαρίσει το καλύτερο χαμόγελό του και τονίσει με τις ακτίνες του χρωματισμούς και γραμμές. Κατηφορίζω και πάλι προς την κεντρική πλατεία δυναμωμένος με ένα Κόφιταφελ, πρόγευμα πλουσιοπάροχο σε προχωρημένη ώρα για να καλύψει και την ανάγκη του γεύματος, και χάνομε στα στενά και τους πεζόδρομους γύρω από την Κάλβερστραατ. Εδώ πολλές βιτρίνες αφιερώνονται στα διαμάντια και η επίσκεψη σε εργαστήρια κατεργασίας τους είναι ελεύθερη. Άλλωστε η πόλη έχει παγκόσμια φήμη για το ταγιάρισμα των διαμαντιών από όλο το κόσμο. Πριν το ταγιάρισμα το διαμάντι δε λάμπει και κατά τις επισκέψεις στα εργαστήρια των αδαμαντοποιών μπορείτε να παρακολουθήσετε τη διαδικασία απόσχισης της πέτρας σε δύο μέρη ώστε να προσδιοριστεί η μορφή του μελλοντικού διαμαντιού που θα ταγιαριστεί σε σχέση με την φυσική διάταξη του κρυσταλλώματος. Ύστερα γίνονται κοπές με τη βοήθεια πολύ λεπτών χάλκινων δίσκων, αλειμμένων με μίγμα διαμαντόσκονης και φυτικού ελαίου. Στη διαδικασία της λείανσης που ακολουθεί το πετράδι λεπταίνετε αφού δουλευτεί προς όλες τις κατευθύνσεις. Η τελική φάση σχηματοποιεί τις γνωστές όψεις του έτοιμου λίθου και με τη στίλβωση η λάμψη δίνει την επιβεβαίωση για την ολοκλήρωση μιας επίπονης και προσεχτικής δουλειάς. Βέβαια το εμπόριο των διαμαντιών δεν ήταν το μοναδικό. Με τη βόρειο θάλασσα να βρέχει τη χώρα και το κοινό δέλτα του Ρήνου, Μεύση και Σκάλδη να την διατρέχει οι κάτοικοι αναγκάστηκαν από την πρώιμη εποχή να υπερασπιστούν και να κατακτήσουν την επικράτειά τους. Σε νερά που ήταν ισοδύναμα του κινδύνου και του πλούτου ξεδίπλωσαν τα όνείρα τους και σ’ αυτά θεμελίωσαν τις κατακτήσεις τους. Από την έλευση των Ρωμαϊκών λεγεώνων του Καίσαρα στις όχθες του Ρήνου, χτίστηκαν στα μέρη αυτά των παρυφών της αυτοκρατορίας, οχυρές θέσεις και αργότερα διαμόρφωσαν λιμάνια και οικισμούς. Η κληρονομιά των Ρωμαίων καταστράφηκε σχεδόν εξολοκλήρου από μετέπειτα επιδρομές, όμως από το 1000 και μετά που επανέρχεται το αίσθημα μιας ασφάλειας στις χώρες του βορά ξαναρχίζουν οι εμπορικές συναλλαγές. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας, ιδρύονται οι περισσότερες Ολλανδικές πόλεις. Κύριο μέλημα το εμπόριο.

Η Ολλανδική εταιρεία των ανατολικών Ινδιών ιδρύθηκε το 1602 ύστερα από τη συγχώνευση πολλών εμπορικών εταιρειών που προσπαθούσαν να καταπολεμήσουν το μονοπώλιο των Πορτογάλων στο κυνήγι των μπαχαρικών στις ανατολικές θάλασσες. Η διοίκηση εξασφαλιζόταν από δεκαεφτά «Κυρίους» εκ των οποίων το Άμστερνταμ διόριζε τους οκτώ σύμφωνα με ένα σύστημα κατοχής μετοχών και αντιπροσώπευσης των συνασπισμένων εταιρειών. Τα κέρδη ήταν μυθώδη μιας και σε προιόντα όπως το ρύζι, το πιπέρι, η κανέλα έφταναν ώς και το 700%. Η εταιρεία των Ινδιών διέθετε θαλάμους με εξοπλισμούς πλοίων και υποκαταστήματα σε πολλές πόλεις και έγινε πολύ γρήγορα όργανο αποικισμού στην Νοτιοανατολική Ασία. Παρά την καταστροφή της εταιρείας κατά τον Αγγλο-Ολλανδικό πόλεμο του 1780 η κυριαρχία των Ολλανδών στην Ινδονησία διατηρήθηκε μέχρι τον Β’ Π.Π. Η προσπάθεια των Ολλανδών να ανταγωνιστούν τα Ισπανικά γαλιόνια και να εμπορευτούν στην Νέα Γη, οδήγησε στη δημιουργία μιας εφήμερης Νέας Ολλανδίας στη Βόρειο Αμερική. Ιδρύθηκε το Νέο Άμστερνταμ – μελλοντική Νέα Υόρκη – και επεκτάθηκαν οι δραστηριότητες της εταιρείας στην Βραζιλία και στις Αντίλλες. Το πεδίο δράσης εντοπίστηκε αργότερα και στη δυτική ακτή της Αφρικής, στις δυο άκρες δηλαδή του δουλεμπορίου των μαύρων. Στα στενά της πόλης δεκάδες είναι οι έγχρωμοι πολίτες, από τις παλιές αποικίες της χώρας, απόγονοι ταλαίπωρων ανθρώπων που με τον ιδρώτα τους εδραίωσαν κράτη και στήριξαν αυτοκρατορίες, σήμερα εργάζονται και δημιουργούν σε όλα τα πόστα. Καθώς προχωρά η μέρα αποφασίζω να αφιερώσω αρκετές ώρες στο φημισμένο Εθνικό Μουσείο (Rijksmuseum) και στο επίσης εκπληκτικό μουσείο Van Gogh στην είσοδο του οποίου η ουρά και η αναμονή είναι μεγάλη. Για πολλές ώρες έργα εκπληκτικής τέχνης της Ολλανδικής σχολής και άλλων φημισμένων ζωγράφων παρουσιάζουν μια άλλη έκφραση της ιστορίας της πόλης. Άλλωστε η τέχνη συνόδευσε από τα πρώτα του βήματα το Άμστερνταμ και την Ολλανδία ευρύτερα. Τα εδαφικά τους όρια δεν εμπόδισαν τις Κάτω Χώρες να είναι από τον 17ο αιώνα μια από τις πιο ενεργές εστίες της ζωγραφικής δημιουργίας. Τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου περιέχουν στις συλλογές τους τις μαρτυρίες μια ζωντανής και πλούσιας κουλτούρας στην οποία η τέχνη καταλαμβάνει ουσιαστική θέση. Μετά την γεωγραφική και οικονομική χειραφέτηση του 17ου αιώνα η ζωγραφική αποτελεί μια συναρπαστική αντανάκλαση των κοινωνικών μεταβολών που θα κάνουν τις Κάτω Χώρες μια από τις πιο ανοιχτές στον κόσμο αλλά και μια από τις πιο διχασμένες ανάμεσα στην επιθυμία αυστηρότητας και καλβινιστικών φραγμών και στην έλξη για υπερβολές και καταχρήσεις. Διαμορφώθηκε έτσι μια φιλότεχνη και συνάμα ανοιχτή κοινωνία όπου το φιλελεύθερο, ελευθέριο πολλές φορές πνεύμα των Ολλανδών συνδυάζεται από την ησυχία που αγγίζει τα όρια του λήθαργου. Η διαλλακτικότητα είναι το σήμα κατατεθέν των Ολλανδών. Ο Σπινόζα οξυδερκείς ερμηνευτής του Καλβίνου έλεγε πως σκοπός της κοινωνικής οργάνωσης είναι η ελευθερία. Ο οικονομικός φιλελευθερισμός του χρυσού 17ου αιώνα είχε ανάγκη την πολιτική ειρήνη, έτσι στην Ολλανδία δεν εμφανίστηκαν ποτέ πυρές, διωγμοί ή νύχτες Αγίου Βαρθολομαίου. Ο πλουραλισμός των γνώσεων, η συνύπαρξη και η αντίληψη πως η κοινωνία δεν είναι αφηρημένη σύνθεση ατόμων αλλά συνύπαρξη ατομικοτήτων είναι κυρίαρχο στοιχείο στην πολιτική σκέψη των Ολλανδών. Πρώτα στη χώρα αυτή οι τοξικομανείς θεωρήθηκαν όχι εγκληματίες αλλά άτομα που είχαν ανάγκη βοήθειας, εδώ χαρακτηρίστηκαν τα ναρκωτικά σε ήπια και σκληρά και επετράπη η χρήση των πρώτων. Η θέση έναντι των ομοφυλόφιλων ήταν πρωτοποριακή και οι προκαταλήψεις κάθε είδους είναι ξεπερασμένες. Πάντως η διαλλακτικότητα δεν είναι απεριόριστη και υπάρχουν κανόνες και όρια, όμως αυτή η κοινωνία έχει ανακαλύψει το τρόπο να προσαρμόζεται σε μεγάλη ποικιλία τρόπων ζωής και σχημάτων σκέψης χωρίς να παρασύρετε άκρατα από τη πνοή κάθε φιλελεύθερου ανέμου. Ένα δείγμα αυτής της νοοτροπίας είναι η αδιαλλαξία έναντι κάθε μορφής εξτρεμισμού. Μάλιστα ο ίδιος ο Λένιν έλεγε πως οι Ολλανδοί κομουνιστές θα ήταν ικανοί να αγοράσουν εισιτήρια για το τρένο πριν καταλάβουν εξ’ εφόδου τον σιδηροδρομικό σταθμό! Η μετριοπάθεια είναι μια απαίτηση για κάθε περίσταση που αφορά τόσο γνώμες όσο και τρόπους έκφρασης και συμπεριφοράς. Μια νοικοκυρά δε θα διαμαρτυρηθεί για τον αργό ρυθμό της ουράς, θα προτιμήσει να ανοίξει συζήτηση με τους γύρω που συμμερίζονται τον εκνευρισμό της. Έτσι και η δημόσια ζωή είναι βαθιά εμπνευσμένη από την έννοια της αυτοσυγκράτησης χωρίς όμως την οχύρωση σε αναχρονισμούς, το έδαφος είναι γόνιμο για νέες ιδέες φτάνει να σέβονται το σύνολο. Έτσι στο Νταμ, που είδε να γεννιέται μέσα από τα νερά του Άμστελ μια πόλη ανθηρή και φιλελεύθερη τιμημένη από ζωγράφους, εμπόρους, πωλητές τυριού και ναρκωτικών τα κοινοτικά λεωφορεία άρχισαν να μοιράζουν τις πρώτες δόσεις μεθαδόνης, ενώ το χασίς μοσχοπουλιέται στο δρόμο ή σε ειδικά καφενεία όπου ο κατάλογος είναι ενημερωμένος και με δείγματα ελληνικής παραγωγής.

Τις απογευματινές ώρες προτιμώ να τις περάσω σε ένα καφετί καφέ. Η Ολλανδική ναυτική δύναμη του 17ου αιώνα ανέπτυξε το εμπόριο και την κατασκευή καπνού, χαρμάνια για πίπες, σιγαρέτα και πούρα από φύλλα που εισάγονταν από τις Αντίλλες, τη Σουμάτρα και την Ιάβα και τις Φιλιππίνες. Τα ενθύμια εκείνης της εποχής μπορεί να τα αναζητήσει ο σημερινός επισκέπτης σε μουσεία και παλιά καπνοπωλεία. Το πανάρχαιο πάθος των Ολλανδών για το «βότανο του Νικό» το αποδεικνύουν οι θελκτικές βιτρίνες των καπνεμπόρων στο κέντρο της πόλης και τα καφετιά καφενεία σαν αυτό που με φιλοξενεί. Σ’ αυτό και σε όλα τα άλλα οι τοίχοι είναι πατιναρισμένοι από τη νικοτίνη δεκάδων χρόνων, καπνισμένοι από γενεές πελατών που έτρεφαν συμπάθεια για τις πίπες και τα πούρα και που οι νεώτεροι ακολουθούν ευλαβικά. Την βόλτα της ημέρας βέβαια ακολουθεί η πρώτη ανακάλυψη των εδεσμάτων της Ολλανδέζικης κουζίνας που βέβαια είχε τη τιμητική της όλες τις επόμενες ημέρες. Τα στρείδια της Ζέελαντ, το καπνιστό χέλι, η ξινή και η παστή ρέγκα, τα αυγά του σχοινοπουλιού αλλά και τα σπαράγγια ενώ η σούπα από ξεφλουδισμένα μπιζέλια και χοιρινό κρέας αλλά και τα τηγανιτά χέλια δε με άφησαν αδιάφορο. Για όσους αισθάνονται περισσότερο κοσμοπολίτες τα μάτια δε θα κλείσουν μπρος στις επιλογές της ινδονησιακής κουζίνας με άφθονα μπαχαρικά, της μεξικάνικης ή της αργεντινέζικης και αρκετών άλλων. Όσο για τα ποτά οι απαιτητικοί μπορούν να καταφύγουν στα τοπικά οινοπνευματώδη ζινέβρα ή κεδρόρακο αρωματισμένη με λεμόνι ή φραγκοστάφυλλο. Ένα μίγμα μπίρας και ζινέβρα γνωστό ως kopstoot είναι αγαπημένο ποτό των ντόπιων κατοίκων. Όμως το δημοφιλέστερο ποτό είναι ο καφές και στο καθημερινό τελετουργικό μαζί με το τσάι οι Ολλανδοί απολαμβάνουν τεράστιες ποσότητες καφέ, σχεδόν δέκα και περισσότερα κιλά ανά κάτοικο το χρόνο. Ο καφές είναι ελαφρύς, αραιωμένος με παχιά κρέμα γάλακτος. Το kopje hoffie, το καφεδάκι δηλαδή, αποτελεί σημείο συνάντησης, πρόσχημα για συζήτηση, πρόσκληση για ανταπόδοση. Η στιγμή μετά το τραπέζι όπου τα μέλη της οικογένειας και οι φίλοι κάθονται γύρω από το τραπέζι του σαλονιού για να κουβεντιάσουν σχολιάζοντας τα νέα της ημέρας είναι ιερή. Η νύχτα που απλώνει τις σκιές της δίνει μια άλλη εικόνα στη πόλη. Η βόλτα στη συνοικία κοντά στη Νέα Αγορά, έναν πραγματικό λαβύρινθο από δρομάκια, αποκαλύπτει τις πασίγνωστες βιτρίνες, όπου σύγχρονες μαντόνες απαλλαγμένες από κάθε περιττό επιδεικνύουν τα κάλλη τους σε άπληστα ή αδιάφορα μάτια κοντά σε sex shop που διαθέτουν απίστευτη ποικιλία ειδών όπου και η πιο τολμηρή φαντασία δε μπορεί να συλλάβει. Στα δρομάκια δύσκολα δε θα σας γίνει πρόταση για καλυμμένη αγορά χασίς ενώ οι πόρνες και τραβεστί είναι περισσότεροι από τους επισκέπτες. Φυσικά υπάρχει και η ρομαντική πλευρά, ενώ το πρωί τα ομόκεντρα κανάλια σκιασμένα από τις αιωνόβιες φτελιές κυριαρχούνται από τα σπίτια γκρι, ροζ, βιολετιά ή γαλάζια τώρα εκατοντάδες λαμπιόνια αντανακλούν το περίγραμμα από γέφυρες και προκυμαίες στα γαλήνια νερά ως αργά το βράδυ, ενώ στο λιμάνι δεν υπάρχουν παρά μόνο ναυτικοί χαμένοι στ’ άστρα.

Την επόμενη πολλά αξιοθέατα έχουν σειρά για επίσκεψη όπως η αγορά των λουλουδιών όπου οι τουλίπες κυριαρχούν φερμένες εκατοντάδες χρόνια πριν από την πατρίδα μας, από τη Χίο όπου απατώνται σε άγρια μορφή και με την φροντίδα των Ολλανδών έγιναν χαρακτηριστικό της χώρας. Το σπίτι του Ρέμπραντ και η Εβραϊκή συνοικία έχουν σειρά, όπως και το σπίτι της Άννα Φράνκ όπου η συλλογική μνήμη ξυπνά οδυνηρές αναμνήσεις που παρόλα αυτά δε θα πρέπει, ειδικά στις μέρες μας, να αφεθούν στη λήθη. Για τους λάτρεις των αγορών πλήθος παλαιοπωλεία προσφέρουν κάθε είδους αντικείμενα προς τέρψη του αγοραστικού ίστρου των ανά τη γη φίλων του παλαιού, κοντά σ΄ αυτά τα παλαιοβιβλιοπωλεία μιας και η πόλη έχει ιδιαίτερη ιστορία στο χώρο του βιβλίου και λέγεται από ορισμένους πως πρώτα εδώ ανακαλύφθηκαν στην Ευρώπη τα κινητά τυπογραφικά στοιχεία. Στο λιμάνι η επίσκεψη στο Ναυτικό Μουσείο θα συμπληρώσει τις ψηφίδες της μεγάλης εικόνας που συνθέτει ο κόσμος της πόλης. Ο Σπινόζα, ο Χρυσός Αιώνας, η Φλαμανδική σχολή, η εταιρεία των Ινδιών, τα πλοία που εδραίωσαν το εμπόριο, οι ναρκομανείς του σήμερα παρέα με τους διαχρονικούς εμπόρους, μια πόλη των διαφημιστικών φυλλαδίων και αυτή της πραγματικότητας, σκληρής ή ρομαντικής ανάλογα τη ματιά που θα ρίξετε στη βιτρίνα των διαμαντιών ή της ηδονής προσφέρει σίγουρα τη γλυκιά ατμόσφαιρα μιας καλλιτεχνικής πρωτεύουσας με πολλά πρόσωπα. Σαν τα αρχαία παλίμψηστα έχει πολλά επίπεδα ανάγνωσης απομένει να τα ανακαλύψετε.

Πρακτικές οδηγίες
Το Άμστερνταμ απλώνεται σε 90 νησάκια με εκατοντάδες γέφυρες. Ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίσετε την πόλη είναι να τη διασχίσετε περπατώντας ή να επιβιβαστείτε στα καραβάκια που κάνουν το γύρω των καναλιών. Επιβεβλημένη ακόμα και για όσους δεν είναι λάτρεις της τέχνης, είναι η επίσκεψη στα δύο μεγάλα μουσεία της πόλης. Το Εθνικό Μουσείο (Rijksmuseum) και το μουσείο Van Gogh. Συμβουλή να ξεκινήσετε νωρίς την επίσκεψή σας καθώς το πλήθος των επισκεπτών είναι μεγάλο. Οι δυνατότητες αγορών που σας προσφέρονται είναι ποικίλες. Από διαμάντια έως βιβλία, αντίκες, λουλούδια, παραδοσιακά οικιακά είδη, ψάρια και καπνός, καφές, χασίς, πορσελάνες, τυροκομικά προϊόντα, αργυρά και χρυσά είδη διακόσμησης, πίνακες αλλά και ενδύματα κάθε είδους. Γενικά οι τιμές της Ολλανδικής αγοράς είναι «τσιμπιμένες» και θα πρέπει να ξεκινήσετε με άνεση στην πιστωτική σας κάρτας ή στο πορτοφόλι σας. Το ίδιο ισχύει και στις τιμές των εστιατορίων ενώ η ποιότητα του φαγητού είναι αρκετά καλή σε αυτά της μέσης κατηγορίας.

Για την διασκέδασή σας μπαρ κάθε είδους και αίθουσες χορού, σινεμά, συναυλίες, θέατρα και εστιατόρια διεθνούς ή τοπικής κουζίνας θα σας οδηγήσουν σε πονοκέφαλο μιας και το πλήθος των επιλογών είναι μεγάλο.

Ασφάλεια: Προβλήματα ασφάλειας θα αντιμετωπίσετε ελάχιστα, ακόμα και για τους ποιο τολμηρούς. Γενικά να είστε προσεκτικοί τηρώντας τους απλούς κανόνες ασφαλείας για τα ταξίδια μην μεταφέρεται χρήματα μαζί σας, ηλεκτρονικά ήδη, μην κάνετε επίδειξη πλούτου κλπ. Τα συνηθέστερα προβλήματα είναι η μικροκλοπές αλλά με λίγη προσοχή δε θα αντιμετωπίσετε κανένα πρόβλημα.

Περίοδος επίσκεψης: Όλο το χρόνο αλλά η περίοδος του Μαίου – Αυγούστου είναι η καλύτερη για επίσκεψη.