Μπαλί

Το Μπαλί είναι ένα νησί που θα το επισκεφθείτε καλύτερα με τις αισθήσεις σας. Οπου και αν σταθείτε, κάτι θα τραβήξει το μάτι σας, θα ερεθίσει τη μύτη σας ή θα ευφράνει το αφτί σας. Γι' αυτό παρεκκλίνετε από το πρόγραμμά σας και πηγαίνετε όπου σας προστάζει η όραση, η όσφρηση ή η ακοή σας: Ακολουθήστε τα αεικίνητα χέρια μιας χορεύτριας, το άρωμα της πλουμερίας, το πέταγμα μιας πολύχρωμης πεταλούδας, τη μουσική που δραπετεύει από ένα σπίτι.

Αν βρεθείτε στο χωριό Πενγκοσεκάν, κοντά στο Ουμπούντ, αναζητήστε τον Ντέβα Πούτου Μπεράτα, βιρτουόζο του γκαμελάν. Αν τον ψάξετε μέσω τηλεφωνικού καταλόγου, θα απογοητευθείτε γιατί το Ντέβα είναι όνομα που υποδηλώνει κάστα και, παρ' ότι αρκετοί δεν επιλέγουν πλέον να πάρουν το όνομα της κάστας τους, υπάρχουν πολλοί Ντέβα. Αντιθέτως, περιπλανηθείτε στους δρόμους του χωριού και το σπίτι απ' όπου θα ακούγεται η ωραιότερη μουσική είναι το δικό του.

Εκτός των πόλεων, οι Μπαλινέζοι ζουν σε σπίτια με πέτρινους τοίχους και αυλές που στεγάζουν τρεις ή και περισσότερες γενιές: παππούδες, γονείς, ανύπανδρα παιδιά, παντρεμένους γιους με τις συζύγους τους, τα τέκνα τους, τα ζώα τους και τα μηχανάκια τους. Αν ο Ντέβα παραδίδει μάθημα, θα αναγνωρίσετε το σπίτι του από τις 30 σαγιονάρες που είναι παρκαρισμένες στην εξώπορτα. Μπείτε μέσα για να δείτε πώς οι μαθητές δεν αφήνουν τον δάσκαλο από τα μάτια τους. Γιατί το γκαμελάν δεν έχει παρτιτούρες, διδάσκεται μέσω της παρατήρησης και της επανάληψης.

Το δωμάτιο όπου παραδίδεται το μάθημα είναι μικρό και σπαρτιάτικο, όπως άλλωστε όλα τα δωμάτια των μπαλινέζικων σπιτιών. Ο πιο γραφικός (και συχνά ο πιο μεγάλος) χώρος είναι ο οικογενειακός ναός. Ολοι οι μπαλινέζικοι ιδιωτικοί ναοί έχουν τουλάχιστον τρεις βωμούς για τις τρεις κυριότερες μορφές του θεού των ινδουιστών ­ τον Βισνού, τον Σίβα και τον Μπράχμα. Και ενώ στη Δύση ξοδεύουμε τα χρήματά μας για ένα καινούργιο σαλόνι ή ένα φούρνο μικροκυμάτων, στο Μπαλί τα ξοδεύουν για έναν τέταρτο ή πέμπτο βωμό (ο θεός των ινδουιστών έχει πολλές μορφές). Ολοι διαθέτουν ιδιωτικό τόπο λατρείας ­ οι ορυζώνες, τα σχολεία, οι ασφαλιστικές εταιρείες, τα νοσοκομεία, ακόμη και το βενζινάδικο έχει ένα βωμό μεγαλύτερο από την αντλία της βενζίνης («Δεν ανάβουμε όμως το θυμιατό» εξηγεί ο βενζινάς, για ευνόητους λόγους).

Η θρησκεία υπαγορεύει τον ρυθμό της ζωής στα χωριά του Μπαλί: πότε θα φυτευτεί το ρύζι, σε ποιο σημείο του σπιτιού θα κτιστεί η κουζίνα, πώς θα κρεμαστεί το σκοινί για τα ρούχα (σε χαμηλό ύψος από τον φόβο μήπως τα ρούχα που φορά κάποιος στο ακάθαρτο μισό του σώματος αγγίξουν κάποιο κεφάλι). Ωστόσο, ο ινδουισμός του Μπαλί είναι ένας «δικτάτορας» με χρυσή καρδιά και, αναμφίβολα, αδυναμία στην ομορφιά. Απαιτεί λ.χ. καθημερινή προσφορά κανάνγκ, δηλαδή μιας σύνθεσης από ροζ λουλούδια.

Κανάνγκ κατασκευάζει η Μαντέ, η αδερφή του Ντέβα. Τοποθετεί με προσοχή τα πέταλα μέσα σε κουτιά μαζί με ρύζι και περίτεχνα κομμένα φύλλα φοίνικα· αλλά και τα ίδια τα κουτιά είναι χειροποίητα, από μπανανόφυλλα. Και επειδή η θρησκεία πάντα συνδυάζεται με το επιχειρηματικό πνεύμα, η Μαντέ φτιάχνει 40 κανάνγκ ημερησίως, τα οποία στέλνει στο Ντενπασάρ, την πρωτεύουσα του Μπαλί, για να κάνουν τις προσφορές τους οι υπάλληλοι των γραφείων που δεν έχουν χρόνο για κατασκευές. Λίγες ώρες αργότερα, τα κανάνγκ θα μαραθούν, έτσι η ζήτηση της επομένης είναι εξασφαλισμένη. «Η κατασκευή του κανάνγκ είναι ο διαλογισμός μας» λέει.

Μετά το μάθημα ο Ντέβα αναχωρεί βιαστικά για να παίξει γκαμελάν στον ναό. Η πληρωμή του; Ενα πιάτο φαγητό. Στα χωριά του Μπαλί δεν ισχύει ο επίσημος τρόπος πληρωμής αλλά ένα ανεπίσημο σύστημα οφειλών: Θα παίξεις γκαμελάν στον γάμο μου κι εγώ θα προμηθεύσω το ρύζι στον δικό σου. Κανείς δεν κρατάει τεφτέρια με το τι χρωστάει ποιος σε ποιον, όλοι όμως θυμούνται και ξεπληρώνουν τα χρέη τους.

Στον δρόμο έξω από το σπίτι, γυναίκες περπατούν ισορροπώντας τεράστια καλάθια στο κεφάλι τους με την άνεση με την οποία θα φορούσαν ένα μικροσκοπικό καπελάκι. Αυτός είναι ο παραδοσιακός τρόπος μεταφοράς των αγαθών στην αγορά αλλά αποτελεί και εξάσκηση για την εκτέλεση των περίπλοκων κινήσεων του κεφαλιού στους μπαλινέζικους χορούς που μοιάζουν να αψηφούν την ανατομία του σώματος.

Στην αυλή του ναού έχει πολλή κίνηση· είναι η ώρα όπου αποτεφρώνεται ένας νεκρός. Η τελετή της αποτέφρωσης κατέχει περίοπτη θέση στην κουλτούρα του Μπαλί, όπως ο γάμος ή το «λιμάρισμα των δοντιών» (στην εφηβεία λιμάρονται οι κυνόδοντες των νεαρών Μπαλινέζων για να δαμαστούν, συμβολικά, οι άγριες τάσεις τους). Οι ιερείς ευλογούν τους μουσικούς και τα όργανά τους.

Στο Μπαλί, ως φαίνεται, τα πάντα ευλογούνται, τα βιβλία, τα κατοικίδια ζώα, το ρύζι, τα δένδρα (από τα τελευταία εξέχουσα θέση έχει η ινδική συκιά γι' αυτό λαμβάνει και τον πρέποντα σεβασμό: Οι οδηγοί λ.χ. κορνάρουν μπροστά της σαν να της ζητούν την άδεια να περάσουν). «Ελάτε από εδώ, έχουμε γουρούνι ποδηλάτη» λέει ένας άνδρας. Το εν λόγω γουρούνι σιγοψήνεται περασμένο σε μια σούβλα και δεν μοιάζει καθόλου έτοιμο να κάνει ποδήλατο.

Στα χωριά του Μπαλί η ζωή είναι χαλαρή. Τα ραντεβού είναι προαιρετικά και οι μαμάδες που πηγαίνουν τα παιδιά τους στον Ντέβα, μένουν εκεί τις δύο ώρες που διαρκεί το μάθημα συζητώντας μεταξύ τους. Δεν πρόκειται για τεμπελιά αλλά για ιεράρχηση προτεραιοτήτων. Απλώς εργάζονται τόσο όσο φθάνει για να χορτάσουν την οικογένειά τους και τους θεούς και τον υπόλοιπο χρόνο απολαμβάνουν τη ζωή χωρίς να βιάζονται. Ενόσω βρίσκεστε στο Μπαλί, κάντε ό,τι κάνουν οι Μπαλινέζοι: γευθείτε την ημέρα χωρίς άγχος και τη νύχτα αποκοιμηθείτε ακούγοντας τα γκέκο (είδος σαύρας) και μυρίζοντας το γιασεμί ώσπου να σας ξυπνήσει η χαρακτηριστική συγχορδία από κόκορες και τζιτζίκια.

Πότε να πάτε: Στο Μπαλί μπορείτε να απολαύσετε τις διακοπές σας όλο τον χρόνο, αν και από τον Απρίλιο ως τον Οκτώβριο ο καιρός είναι πιο δροσερός και ξηρός, ενώ τους υπόλοιπους μήνες πιο ζεστός και υγρός. Αποφύγετε τα Χριστούγεννα γιατί, εκτός από Ευρωπαίους, Αμερικανούς και Αυστραλούς, ακόμη και Ινδονήσιοι από άλλες περιοχές συρρέουν στο Μπαλί.

(πηγή: ΒΗΜΑ)