Είδη ζώων που χάνονται

Kouprey: Είδος βοδιού που κατοικεί σε δάσος. Ζει σε ομάδες στο Δυτικό Βιετνάμ, στο Νότιο Λάος, στην Καμπότζη και στα βουνά Dongrak της Ανατολικής Ταϊλάνδης. Ο αριθμός τους πιστεύεται πως δεν ξεπερνά τα 300 ζώα. Τεκμήρια για την ύπαρξή τους δεν υπάρχουν παρά μόνο από μαρτυρίες κυνηγών.

Kakapo: Μοιάζει εξαιρετικά με κουκουβάγια. Ωστόσο, δεν είναι παρά ένας παπαγάλος ανίκανος να πετάξει. Κάποτε κατοικούσε στη Νέα Ζηλανδία. Η άφιξη όμως των αρουραίων και των κουναβιών ­ που έφτασαν μαζί με τους νέους κατοίκους ­ και ο αφανισμός των δασών εξαφάνισαν το είδος. Σήμερα ζουν μόνο 47 πουλιά.

Η γιγάντια ψαλίδα της Αγίας Ελένης: Οι ερευνητές το παρατήρησαν για πρώτη φορά το 1798 και τελευταία το 1967. Μπορεί να φτάσει σε μήκος τα 78 mm και θεωρείται από τους μεγαλύτερους ωτοσκώληκες φορφικούλεις ­ κοινώς ψαλίδες ­ του κόσμου. Ο πληθυσμός τους, αν υπάρχει ακόμη, υπολογίζεται πως φτάνει τα 100.

Το φασμίδιο του νησιού του Λόρδου Howe: Εχει παρατηρηθεί, μόνο σε αυτό το νησί, στις ακτές της Νότιας Ουαλίας. Οι επιστήμονες θεωρούν πως εξαφανίστηκε λίγο μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και στη δεκαετία του '60 έντομα του είδους βρέθηκαν νεκρά στο Bell's Pyramid, περίπου 14 μίλια νότια του κυρίως νησιού.

Η ορνιθόπτερη πεταλούδα της Βασίλισσας Αλεξάνδρας: Η μεγαλύτερη πεταλούδα του κόσμου (το άνοιγμα φτερών της θηλυκής φτάνει τις 11 ίντσες). Παρατηρήθηκε το 1907 στην Παπούα Νέα Γουινέα από τον λόρδο Rothschild. Η κατοικία της πρόκειται σύντομα να καταστραφεί εντελώς για καλλιέργεια φοινικόδεντρων.

Baiji: Το είδος αυτό δεν αριθμεί παρά ελάχιστες δεκάδες. Είναι γνωστό και ως το τυφλό δελφίνι του ποταμού Yangtze. Πολλά baiji δολοφονήθηκαν τυχαία από ψαρόβαρκες, ενώ ο αριθμός τους επηρεάστηκε και από τη βιομηχανική ρύπανση και τα υδροφράγματα.

Ο παπαγάλος Μακάο του Σπιξ: Μπλε παπαγάλος που ζούσε στην πολιτεία Bahia της Βραζιλίας. Από το 1988 που εξαφανίστηκε, θύμα του αφανισμού των δασών και του παράνομου εμπορίου ζώων, αναζητούσαν τα ίχνη του. Το 1990 ανακαλύφθηκε ένα αρσενικό και υπάρχουν ελπίδες να ζευγαρωθεί με μια θηλυκή από ιδιωτικό ζωολογικό κήπο.

Μεσογειακή φώκια: Υπολογίζεται ότι έχουν απομείνει περίπου 500 ζώα, σύμφωνα με στοιχεία της MOm. Επιπλέον, η μείωση του αριθμού των ψαριών με τα οποία τρέφεται ­ λόγω της έντονης υπεραλιείας ­, η ρύπανση της θάλασσας, ο ανεξέλεγκτος τουρισμός και οι ηθελημένες θανατώσεις αυξάνουν τον κίνδυνο εξαφάνισης του είδους, αφού οι φώκιες έχουν ήδη εγκαταλείψει τις ανοιχτές παραλίες και χρησιμοποιούν πια, για βιότοπους αναπαραγωγής, απομονωμένες, δυσπρόσιτες και καλά προφυλαγμένες σπηλιές. Πάνω από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού ζει και αναπαράγεται στην Ελλάδα.

Numbat: Είναι ένας μυρμηγκοφάγος που ζει στα δάση ευκαλύπτου της Νότιοδυτικής Αυστραλίας. Σήμερα επιβιώνουν μόνο δύο πληθυσμοί, αφού το είδος αντιμετώπισε προβλήματα από την εισβολή των γάτων και των αλεπούδων καθώς και της καταστροφής του βιοτόπου του για τη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών.

Ο χρυσός Λεμούριος των μπαμπού: Παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 1987 στην Ανατολική Μαδαγασκάρη. Το Hapalemur aureus (επιστημονικώς) εμφανίζεται εξαρτώμενο από τα μοναδικά γιγάντια μπαμπού του νησιού, τα οποία σιγά σιγά εξαφανίζονται.

Asprete (ή ρομανιχθύς): Ψάρι του γλυκού νερού που κάποτε βρισκόταν σε αφθονία σε τρία ποτάμια της Ρουμανίας. Σήμερα κινδυνεύει με εξαφάνιση λόγω της ρύπανσης και των υδροφράγματων που κατέστρεψαν τους βιότοπούς του.

Αλλα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση το 1996 είναι: ο muriqui, μεγαλόσωμος πίθηκος της Βραζιλίας, ο ρινόκερος της Ιάβας, ο όρυξ της Σαχάρας (scimitarhorned oryx), ο οποίος κινδυνεύει από τους κυνηγούς με τα τζιπ, ο κόνδορας της Καλιφόρνιας ­ μόνο τέσσερις έχουν μείνει πια σε άγρια κατάσταση ­ ο αλιγάτορας της Κίνας, η λεπιδοχελώνα (θαλάσσια χελώνα) του Kemp's Ridle, το γιγάντιο πάντα (για το οποίο το WWF έδωσε και δίνει δυναμικές μάχες), ο μαύρος ρινόκερος και το magpie robin των Σεϋχελλών (είδος κοκκινολαίμη) το οποίο ζούσε μόνο στο νησί Φριγκέιτ. Τον τελευταίο χρόνο οι επιστήμονες μετέφεραν μερικά από τα εναπομείναντα πουλιά στο νησί Αρίντ όπου και το είδος αναπαρήχθη. Παρόμοιο πρόβλημα είχε παρουσιαστεί παλαιότερα και με την ποταμίδα των Σεϋχελλών, της οποίας ο αριθμός έφθανε ­ στο νησί Κουζίν όπου ζούσε ­ τα 25 πουλιά. Η BirdLife International ανέλαβε την προστασία τους και ο αριθμός τους έφτασε τα 400. Τότε, επειδή δεν χωρούσαν στο νησί, μετέφεραν ορισμένα στο Αρίντ, τα οποία αναπαρήχθησαν και έφτασαν τα 1.000. Για τον λόγο αυτό το είδος αφαιρέθηκε από το Κόκκινο Βιβλίο.

Οι φάλαινες της Μεσογείου
Κίνδυνο διατρέχουν και οι φάλαινες της Μεσογείου οι οποίες πεθαίνουν από μια περίεργη ασθένεια, παρόμοια με εκείνη του 1991, που σκότωσε περισσότερα από 5.000 δελφίνια. Ο πληθυσμός των fin wales (φάλαινες με πτερύγιο) ή αλλιώς Balaenoptera physalus, το μοναδικό μεσογειακό είδος φάλαινας, έχει συρρικνωθεί στις 3.000 και οι μελετητές φοβούνται πως ο μεταδιδόμενος ιός μπορεί να απειλήσει τον εναπομείναντα πληθυσμό. Εξάλλου, επιστήμονες που μελετούν τις φάλαινες παρατήρησαν αλλαγή στη συμπεριφορά τους τους τελευταίους μήνες. Τώρα οι θηλυκές μένουν κοντά στην ακτή και σπάνια καταδύονται. Οι λόγοι μπορεί να οφείλονται και στη ρύπανση των νερών.

Ελέφαντες
Κάθε χρόνο εκατοντάδες κυνηγοί ­ κυρίως Γερμανοί και Αμερικανοί ­ πηγαίνουν για σαφάρι στην Αφρική αναζητώντας τα θηράματά τους. Το συνεχές κυνήγι συχνά αντιμετωπίζεται ως αναγκαίο κακό. Ακόμη και η Κένυα σκέφτεται πια να επιτρέψει το κυνήγι ελεφάντων ­ σε περιορισμένο αριθμό ­ έξω από τα Εθνικά Πάρκα.

Αν και το εμπόριο ελεφαντόδοντου απαγορεύεται διεθνώς (συνθήκη CITES), δεν υπάρχει νόμος κατά των κυνηγών που παίρνουν τους τεράστιους χαυλιόδοντες, την ουρά, τα αφτιά και τα πόδια σαν τρόπαια πίσω στις πατρίδες τους. Αδειες σε κυνηγούς μεγάλων ζώων δίνονται στη Νότια Αφρική, στην Μποτσουάνα, στη Ζιμπάμπουε, στην Τανζανία, στη Ζάμπια και στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Σύμφωνα με το WWF, στην Τανζανία επιτρέπουν το κυνήγι 50 ελεφάντων, από τις 54.000 που διαθέτει. Είναι γεγονός πως σε ορισμένα εθνικά πάρκα της Αφρικής ο αριθμός τους έχει αυξηθεί λόγω της απαγόρευσης εμπορίας του ελεφαντόδοντου. Παράλληλα, αυξήθηκε και ο ανθρώπινος πληθυσμός γύρω από τα πάρκα. Ετσι οι διαμαρτυρίες των γεωργών για τις καταστροφές που προξενούν τα τεράστια θηλαστικά στις περιουσίες τους είναι συχνότερες και εντονότερες. Στην Κένυα περισσότεροι από 70 άνθρωποι τον χρόνο σκοτώνονται από ελέφαντες.

Το WWF θεωρεί πως η εμπορευματοποίηση του κυνηγιού μπορεί να δικαιολογηθεί ως μια αποδοχή που θα αποφέρει έσοδα στην τοπική κοινότητα, που δεν θέτει κινδύνους στον πληθυσμό των ελεφάντων και που μπορεί σε τελική ανάλυση να ωφελήσει και το περιβάλλον. Η οργάνωση που άλλοτε κρατούσε τα ηνία στη μάχη για την απαγόρευση της εμπορίας του ελεφαντόδοντου θεωρεί ότι αυτές οι συνθήκες μπορούν καλύτερα να εφαρμοστούν στη Ζιμπάμπουε όπου κάθε χρόνο σκοτώνουν περισσότερους από 250 ελέφαντες. «Αν η τοπική κοινωνία ωφελείται οικονομικά από το κυνήγι, τότε δίνεται κίνητρο για την προστασία ενός υγιούς πληθυσμού και του βιοτόπου του από το να κάνουν ολόκληρη την περιοχή χωράφια για καλλιέργειες», βεβαιώνει ο διευθυντής του WWF Ελλάς, Σπύρος Κουβέλης.

Στην Ελλάδα

Αγριόγιδο: Είναι ορεσίβιος τύπος και μάλιστα ιδιαίτερα ευκίνητος. Με ένα σάλτο περνά χάσμα 7 μέτρων, ενώ είναι ικανό να πηδήξει κατακόρυφα από 15 μέτρα σε ένα στενό κομμάτι γης. Κάποτε ζούσε και στον Παρνασσό. Σήμερα απαντάται στα βουνά Γκιώνα, Βαρδούσια, Οίτη, Ολυμπο, Γκαμήλα, Σμόλικα, Ζυγό, Τριγγιά, Λύγκο, Γράμμο και Δυτική Ροδόπη. Ο πληθυσμός τους δεν ξεπερνά τα 500 ζώα. Βασικός κίνδυνος: η λαθροθηρία.

Καφέ Αρκούδα: Αχαρη στο περπάτημά της, αφού πατάει με ολόκληρο το πέλμα, η αρκούδα παρά την απειλητική της όψη είναι φυτοφάγος και εντελώς ακίνδυνη για τον άνθρωπο. Ο ρυθμός με τον οποίο ο πληθυσμός (περίπου 120 αρκούδες) μειώνεται είναι μεν μικρός αλλά συνεχής, με συνέπεια να υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για πλήρη εξαφάνιση. Ζει στη βόρεια και κεντρική Πίνδο και στη δυτική Ροδόπη. Κινδυνεύει από την καταστροφή του βιοτόπου της και το λαθραίο κυνήγι.

Βύδρα: Ζει σε ποταμούς, λίμνες, έλη και βραχώδεις ακτές σε ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα και στην Κέρκυρα. Η Ελλάδα φιλοξενεί έναν από τους καλύτερους πληθυσμούς βίδρας στην Ευρώπη, αν και η μείωσή τους τα τελευταία χρόνια είναι σημαντική. Βασικοί κίνδυνοι: η καταστροφή των βιοτόπων της και η ρύπανση.

Γκιζάνι: Ολο και όλο 7 εκατοστά μήκος, με χρώμα γκριζωπό και κοιλιά ασημένια. Αυτό το μικρόσωμο ψάρι, ενδημικό των γλυκών νερών της Ρόδου, κινδυνεύει από τα τεχνικά έργα και τη ρύπανση.

Δελφίνια: Απειλή δέχονται και τα χαριτωμένα κητώδη. Αυτοί οι χαριτωμένοι σύντροφοι των πλοίων αντιμετωπίζουν πολλούς κινδύνους. Η έλλειψη τροφής λόγω της υπεραλίευσης και το κυνήγι από τους ψαράδες επειδή τους καταστρέφουν τα δίχτυα απειλούν το ζωνοδέλφινο, το κοινό δελφίνι, το σταχτοδέλφινο, το σπαθοδέλφινο και τη φώκαινα.

Θαλασσαετός: Από τα μεγαλύτερα είδη αετών της Ευρώπης. Σήμερα μόνο 2 με 4 ζευγάρια (ζευγαρώνει διά βίου) φωλιάζουν στην Ελλάδα. Οι ακριβείς τους θέσεις κρατούνται μυστικές για τους ασυνείδητους λαθροθήρες. Τον χειμώνα ο αριθμός αυξάνει λόγω της μετανάστευσης, κυρίως νεαρών πουλιών, από βορειότερες χώρες. Κινδυνεύει από την υποβάθμιση των βιοτόπων του και τη λαθροθηρία.

Θρίτσα: Ζούνε στη λίμνη Βιστωνίδα και ο αριθμός τους κυμαίνεται από 78 ως 97 ψάρια. Κινδυνεύουν από τη ρύπανση του βιοτόπου τους.

Λύκος: Εχει φαρδύ κεφάλι, χοντρό λαιμό, κοντά αφτιά και κίτρινα μάτια. Είναι μικρόσωμος και χρώματος καφέ. Ζει στην ηπειρωτική Ελλάδα, βορειότερα του Παρνασσού. Εκτιμάται πως ο αριθμός τους δεν ξεπερνά τα 500 ζώα, ωστόσο επίσημα το υπουργείο Γεωργίας μιλάει για 3.000 λύκους. Κινδυνεύει από τη μείωση της νομαδικής κτηνοτροφίας και των πληθυσμών των άγριων φυτοφάγων που αποτελούν την τροφή του. Η επικήρυξη των λύκων καταργήθηκε από το 1980 και το Δημόσιο πληρώνει τους κτηνοτρόφους για τις ζημιές που προκαλούν στα κοπάδια τους.

Μαυρόγυπας: Ο μεγαλύτερος γύπας της Ευρώπης. Ο πληθυσμός τους ­ που φωλιάζει κυρίως στον Εβρο ­ δεν ξεπερνά τα 15 με 20 ζευγάρια. Ζευγαρώνει μία και μοναδική φορά στη ζωή του. Η επιβίωσή του επηρεάζεται από την εκμετάλλευση των δασών. Μεγάλος αριθμός πουλιών σκοτώθηκε από χρήση δολωμάτων στρυχνίνης.

Μαυροπελαργός: Στην Ελλάδα (κυρίως Μακεδονία και Ξάνθη) ζούνε γύρω στα 20 ζευγάρια, ενώ υπάρχει και μετακινούμενος αριθμός τις περιόδους των μεταναστεύσεων. Την εποχή του φωλιάσματος το είδος θεωρείται πολύ ευαίσθητο στις ενοχλήσεις.

Νυχτερίδες: Οι περίφημες «ιπτάμενες αλεπούδες» απειλούνται με εξαφάνιση. Τα είδη των νυχτερίδων που ζουν στην Ελλάδα κινδυνεύουν από τη μείωση του πληθυσμού των μεγάλων εντόμων με τα οποία τρέφονται καθώς και από την καταστροφή των βιοτόπων τους και τη μείωση κατάλληλων θέσεων για φώλιασμα.

Οχιά της Μήλου: Στη Μήλο αποκαλείται και θεριό. Παρουσιάζει ποικιλία στον χρωματισμό ­ γκριζοκαφέ, γκριζοκίτρινο ακόμη και το εντυπωσιακό κεραμιδοκόκκινο. Οι πληθυσμοί μειώνονται εξαιτίας της καταδίωξης που υφίστανται. Συχνά αιχμαλωτίζονται από τους ντόπιους και πωλούνται σε ξένους συλλέκτες.

Πελεκάνος: Στον Αμβρακικό κόλπο και στις Πρέσπες ζούνε οι δύο αποικίες αργυροπελεκάνων και ροδοπελεκάνων της Ελλάδας. Ελάχιστα άτομα διαχειμάζουν στην υπόλοιπη Ελλάδα ­ Κερκίνη, Πόρτο Λάγος... Απειλούνται από την καταστροφή των βιοτόπων τους ­ πέρα από τη Μικρή Πρέσπα που έχει ανακηρυχθεί Εθνικός Δρυμός ­ και το κυνήγι.

Πλατώνι: Είναι το μικρόσωμο ελάφι της Ρόδου. Ζει στα δάση και δείχνει μια ιδιαίτερη προτίμηση στο γρασίδι. Ο αριθμός τους κυμαίνεται από 20-50 ζώα και διαρκώς μειώνεται.

Tremoctopus violaceus: Πρόκειται για κεφαλόποδο. Το 1986, ροδίτης ψαράς έφερε στο Ενυδρείο του νησιού ένα τέτοιο χταπόδι χρώματος μαύρου, με δύο κεντρικά μάτια και μεγάλη κουκούλα. Κατά το National History Museum του Λονδίνου ­ όπου το μετέφερε ο Δημήτρης Καραβέλλας, ιχθυολόγος σήμερα του WWF Ελλάς ­ τελευταία φορά που είχε απαντηθεί ήταν το 1836.

Φυσητήρας: Το αρσενικό φτάνει τα 18 μέτρα. Ελάχιστα άτομα έχουν παρατηρηθεί στην Ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο, δεν είναι ιδιαίτερα σπάνιο να τους δει κανείς στην περιοχή νότια της Χαλκιδικής. Κινδυνεύουν από έλλειψη της τροφής τους ­ κεφαλόποδα ­ λόγω της υπεραλίευσης.

Βασιλαετός: Τα τελευταία χρόνια έχει σταματήσει να φωλιάζει στη χώρα μας. Φθάνουν μόνο μερικά νεαρά πουλιά, που στην πλειονότητά τους, ανίκανα να προστατέψουν τον εαυτό τους, πέφτουν θύματα κυνηγών. Πολλοί τραυματισμένοι βασιλαετοί φτάνουν κάθε χρόνο στο Κέντρο Περίθαλψης στην Αίγινα.

(πηγή: ΒΗΜΑ, WWF Ελλάς, MOm, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία)