Βόρνεο

Κότα Κιναμπάλου, πρωτεύουσα του Σαμπά (Χώρα κάτω από τον Ανεμο) στο Βόρειο Βόρνεο. Την επαρχία που ως το 1963 ονομαζόταν Βόρειο Βρετανικό Βόρνεο. Τη γωνιά αυτή της Γης που είναι ο βοτανολογικός παράδεισος, με τα 4.000 είδη φυτών, τη χώρα των ουρακοτάγκων.


Το Κιναμπάλου είναι ίσως η πιο εντυπωσιακή έξαρση της φύσης στη Βόρεια Βόρνεο. Με την κορυφή του στα 4.095 μ., το Κιναμπάλου είναι ψηλότερο ανάμεσα στα Ιμαλάια και στα οροπέδια της Ιριαν Τζάγια. Σύμφωνα με τους γεωλόγους, το βουνό είναι βρέφος. Πριν από 9.000.000 χρόνια, μια τεράστια μάζα μάγματος που είχε διαπεράσει τον ωκεάνιο φλοιό άρχισε να παγώνει και να γίνεται γρανίτης. Το έδαφος από κάτω μπορούσε να στηρίζει μια κορυφή από πάγο και σιγά σιγά η διαβρωτική δράση του πάγου εξέθεσε τον γρανιτένιο πυρήνα του Κιναμπάλου δίνοντάς του αυτά τα μυτερά χαρακτηριστικά. Ο πάγος έλιωσε πριν από 3.000 χρόνια, αλλά ο αέρας και η βροχή συνέχισαν το διαβρωτικό έργο τους. Οι ειδικοί λένε ότι το βουνό συνεχίζει να ψηλώνει γύρω στα πέντε χιλιοστά τον χρόνο! Εξαιτίας της γεωλογίας και της απομόνωσής του, το Κιναμπάλου έχει το δικό του κλίμα που περιγράφεται από τον εθνολόγο Τομ Χάρισον ως «μείγμα συννεφιάς και αέρα, βροχής, κρύου και ζέστης, από το δάσος που βρίσκεται παρακάτω». Αυτό βοηθά στην εμφάνιση της τεράστιας ποικιλίας φυτών και ζώων που υπάρχουν εδώ. Είκοσι έξι είδη ανθοφόρων ροδόδεντρων, εννέα είδη σαρκοφάγων φυτών, πάνω από 1.000 είδη ορχιδέων, 40 είδη οξιάς, 400 είδη φτέρης και περισσότερα από 300 είδη πουλιών! Το Schefflera Sp. Araliacease, οι ρίζες του οποίου όταν κοπούν και τοποθετηθούν σε ζεστό νερό δίνουν ένα ρόφημα το οποίο δυναμώνει τα κόκαλα της σπονδυλικής στήλης. Ενα μυστικό των μικρόσωμων γυναικών της περιοχής που με άνεση σηκώνουν 50-60 κιλά ανανάδων για να τα μεταφέρουν από το σημείο κοπής στο υπόστεγο, καμιά φορά και 500-600 μέτρα πιο μακριά! Το ρόφημα αυτό όμως κάνει καλό μόνο στις μεγάλες γυναίκες, γιατί αν το χρησιμοποιήσουν νέες κοπέλες κινδυνεύουν να μην κάνουν παιδιά, μια και, όπως λένε οι βοτανολόγοι, επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα! Η μικρότερη ορχιδέα του κόσμου, δύο-τρία χιλιοστά, ένα μικροσκοπικό κίτρινου χρώματος παράσιτο πάνω σε μια φτέρη, καθώς και την πιο σπάνια ορχιδέα του κόσμου, την Paphopedium Rothschildianium, η ορχιδέα-παντόφλα κόκκινου χρώματος. Υπάρχει μόνο στο πάρκο Κιναμπάλου και στον περίφημο κήπο Kew του Λονδίνου. Ανάμεσα στα ονομαστά και περίεργα παρασιτικά φυτά των δένδρων όπως οι φτέρες, τα κλήματα, οι ορχιδέες, τα φυτά υδρία ή σαρκοβόρα φυτά με τα 60 διαφορετικά είδη τους στην Ασία, αποτελούν αντικείμενο μεγάλου ενδιαφέροντος στα δάση της βροχής. Οι κάτοικοι τα ονομάζουν «δοχεία των πιθήκων», γιατί κατά τις περιόδους ξηρασίας, όταν οι πίθηκοι διψούν και δεν μπορούν να βρουν νερό, πίνουν το υγρό από αυτά τα φυτά. Αποτελούν μέρος του φύλλου και ζουν από έξι εβδομάδες ως έξι χρόνια γι' αυτό και είναι τα μακροβιότερα φυτά στη Γη. Το επιστημονικό όνομά τους είναι Nepenthacae και δόθηκε τον 18ο αιώνα από τον σουηδό βοτανολόγο Linnaeus, καθώς ο τελευταίος ήταν μαγεμένος από τις ιστορίες των Σειρήνων των ομηρικών στίχων. Μόνο που η τύχη των μικρών εντόμων που φθάνουν στο χείλος των φυτών αυτών (η αποσύνθεση και ο αργός θάνατος μέσα στον πυθμένα του υγρού περιεχομένου των σαρκοβόρων αυτών φυτών) δεν έχει καμία σχέση με την ηδονική ευχαρίστηση που πρόσφεραν οι Σειρήνες του αρχαίου έλληνα ποιητή. Από τον πυθμένα των σαρκοβόρων αυτών φυτών ξέφευγαν μερικά κουνούπια και ένα είδος μυρμηγκιών (Colobopsis), για τα οποία ούτε η Neptenthes Raja με μεγάλο όγκο υγρού, σχεδόν ένα λίτρο, δεν αποτελεί θανάσιμη παγίδα.

Ποταμός Κιναμπαταγκάν (Kinabatangan). Ο ποταμός αυτός είναι μεγαλύτερος από τον Σαμπά και λόγω της θέσης του στη ζούγκλα έχει στρατηγική σημασία για τη διαβίωση πουλιών και ζώων. Πολλοί πιστεύουν ότι επειδή η Κίνα και η νήσος Βόρνεο είχαν εμπορικές σχέσεις από το 631 μ.Χ., το όνομα του ποταμού προέρχεται από τις λέξεις Κίνα και Μπατάνκ (μακρύς ποταμός).
Το καταφύγιο άγριων ζώων είναι ένα από τα δύο σε ολόκληρο τον κόσμο που φιλοξενεί 10 πρωτεύοντα είδη άγριων ζώων και τέσσερα είδη μαϊμούδων. Υπάρχουν εδώ ο ασιατικός ελέφαντας, ο ρινόκερος της Σουμάτρας, αρκούδες, ελάφια, αγριόγατες, λεοπαρδάλεις, φίδια, σαύρες και κροκόδειλοι, 27 είδη νυχτερίδων και 200 είδη πουλιών.

Οι πίθηκοι με προβοσκίδα (Proboscis monkeys), κατά την αγγλίδα συγγραφέα Ελισάβετ Μπένετ, ζουν μόνο στη νήσο Βόρνεο, σε δάση που διασχίζονται από μεγάλα ποτάμια και βρίσκονται κοντά στις ακτές. Σπάνια μπορούμε να τους δούμε σε περιοχές της ενδοχώρας του νησιού. Κανείς δεν γνωρίζει γιατί ζουν μόνο σε αυτή την περιοχή. Ισως οι διατροφικές ανάγκες τους είναι ένας καθοριστικός παράγοντας. Η πρώτη αναφορά στα περίεργα αυτά ζώα έγινε το 1848 από τον άγγλο αξιωματικό Hugh Low, ακολούθησαν αρκετές άλλες, που ανέφεραν το περίεργο της ύπαρξης μακριάς μύτης η οποία τις περισσότερες φορές είναι μακριά ως το σαγόνι τους, ιδιαίτερα των αρσενικών. Πολλές θεωρίες προσπάθησαν να εξηγήσουν την ύπαρξη αυτής της μακριάς μύτης. Μια πρόσφατη ίσως είναι κοντά στην αλήθεια. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι, όπως στους ελέφαντες τα μεγάλα αφτιά, έτσι και σε αυτό το είδος των πιθήκων η μεγάλη μύτη λειτουργεί ως μέσο απώλειας θερμότητας, μια που οι πίθηκοι αυτοί ζουν σε περιοχές με υψηλή θερμοκρασία. Μια πιο παλιά θεωρία, του εξερευνητή φυσιοδίφη Μπεκάρι το 1904, που έλεγε ότι βάσει του δαρβινικού νόμου της εξέλιξης των ειδών η προτίμηση των θηλυκών για αρσενικά με έντονη μύτη έδωσε τη γενετική επιθυμία στην εξέλιξη αυτών των πιθήκων, σήμερα βρίσκει αρκετό έδαφος υποστήριξης.

Περιοχή Σαμπά. Περισσότερα από 270 είδη πουλιών βρίσκονται εδώ, όπως τα Hornbills, που ονομάζονται έτσι από το σχήμα του ράμφους τους: πολλές φορές παρουσιάζουν ένα παραπάνω εξόγκωμα πάνω από το ράμφος. Αυτό είναι δέρμα και κόκαλο με υφή «κυψέλης» και βοηθά στο να κάνει πιο δυνατή τη φωνή τους. Επίσης από τα πιο σπάνια αρπακτικά, ο μαϊμοδοφάγος αετός, το παγόνι Great Argus, το πουλί-ράφτης με μακριά ουρά, που φτιάχνει τη φωλιά του με δύο ή περισσότερα φύλλα ραμμένα μεταξύ τους! Χρησιμοποιεί το ράμφος του σαν βελόνα και περνάει ιστό αράχνης ή φυτικές ίνες από τις τρύπες που έχει κάνει. Ο κρεμαστός παπαγάλος, το πράσινο broadhill που ακούγεται σαν βάτραχος, τα μαύρα και άσπρα χελιδόνια και οι περιζήτητες φωλιές τους που είναι φτιαγμένες από το σάλιο τους, το οποίο σκληραίνει σαν τσιμέντο. Σε ένα κέντρο αποκατάστασης οι κοντινοί συγγενείς μας εκπαιδεύονται για να επανέλθουν στο φυσικό τους περιβάλλον. Από τα ζώα της οικογένειας των κοντινών συγγενών μας, οι ουρακοτάγκοι (άνθρωπος των δασών, Orang-Utan-Pongo Pygmaeus) ήταν οι τελευταίοι που μελετήθηκαν. Ισως γιατί είναι γεωγραφικά, γενετικά και κοινωνικά απομακρυσμένοι και βρίσκουν λιγότερη προσοχή από τους αφρικανικούς πιθήκους, χιμπατζήδες, γορίλες. Οι ουρακοτάγκοι ξέκοψαν από την οικογένεια 13 εκατομμύρια χρόνια πριν και έγιναν το μεγαλύτερο ζώο του πλανήτη. Είκοσι χιλιάδες χρόνια πριν, βρέθηκαν σε όλη τη ΝΑ Ασία ως την Κίνα. Σήμερα όμως υπάρχουν μόνο στη νήσο Βόρνεο και στη Σουμάτρα. Υπολογίζεται ότι μόνο 43.000-93.000 ουρακοτάγκοι ζουν σήμερα, εκ των οποίων 20.000 στην περιοχή Σαμπά. Το ύψος τους είναι περίπου 1,40 μ., ζυγίζουν 40-70 κιλά και ζουν περίπου 30 χρόνια.

Γενετικά είναι πιο μακριά από τους χιμπατζήδες, με τους οποίους μοιάζουμε κατά 98,4%, ή με τους γορίλες, με τους οποίους μοιάζουμε κατά 97,7%. Σύμφωνα με μια μελέτη, οι ουρακοτάγκοι έχουν το 96,4% του DNA τους όμοιο με του ανθρώπου. Ωστόσο το ποσοστό ευφυΐας και στα τρία είδη είναι στο ίδιο επίπεδο. Το παράξενο στους ουρακοτάγκους είναι ότι με την πρώτη ματιά δεν φαίνεται καμία κοινωνική συμπεριφορά. Δείχνουν αντικοινωνικοί, περνώντας μόνοι τους πολλές ώρες, εκτός από τις μαμάδες που είναι με τα μικρά τους. Αλλά οι έρευνες έδειξαν ότι έχουν κοινωνική ζωή, απλώς γίνεται σε αργή κίνηση και από απόσταση! Ο αριθμός των επαφών των χιμπατζήδων με συγγενείς και φίλους σε μία ημέρα είναι όσες κάνουν οι ουρακοτάγκοι σε ένα χρόνο! Ωστόσο ξέρουν πού βρίσκονται οι γείτονές τους. Αυτή η κοινωνική ζωή είναι αποτέλεσμα της δίαιτας και του μεγέθους των ουρακοτάγκων. Τρώγοντας μόνοι τους είναι ο καλύτερος τρόπος για να μην απογυμνώσουν κάποια περιοχή. Το μωρό ουρακοτάγκος έχει τη μακρύτερη παιδική ηλικία μεταξύ όλων των ζώων της Γης (επτά-οκτώ χρόνια), τα δε θηλυκά φλερτάρουν πολύ λίγες φορές και τα αρσενικά πρέπει να είναι στον σωστό τόπο, στη σωστή ώρα! Οι ουρακοτάγκοι αντιμετωπίζουν δύο κινδύνους: την απώλεια του οικοσυστήματός τους, δηλαδή των τροπικών δασών, και τη δική τους εξαφάνιση. Τα μωρά πουλιούνται εύκολα! Αν αυτά πιαστούν από την αστυνομία, στέλνονται στο ειδικό κέντρο αποκατάστασης και εκεί διδάσκονται πώς να συνηθίζουν τη ζωή στο δάσος.

Το Κέντρο Αποκατάστασης Ορφανών Ουρακοτάγκων στο Σεπίλοκ (Sepilok) είναι το πρώτο στον κόσμο που ιδρύθηκε το 1964 κέντρο για επανένταξη των ουρακοτάγκων στο φυσικό περιβάλλον τους. Απασχολούνται 37 άνθρωποι, που φροντίζουν τα ζώα σε μια έκταση 43 τετραγωνικών χιλιομέτρων παρθένου δάσους. Τα περισσότερα ζώα που φθάνουν εδώ προέρχονται από ανθρώπους που τα κρατούσαν παράνομα σε κλουβιά. Τα εξετάζουν και για μια περίοδο τριών-έξι μηνών τα έχουν σε ειδική καραντίνα για να μειώσουν την πιθανότητα να μολύνουν τα άλλα ζώα από τυχόν ασθένειες. Τον πρώτο χρόνο προσαρμογής τα μικρά ορφανά μαθαίνουν τον τρόπο να επιβιώνουν μακριά από τις μητέρες τους. Δηλαδή μαθαίνουν να σκαρφαλώνουν στα δένδρα. Για τα ζώα που έχουν ήδη μάθει, το τρίτο στάδιο είναι να δέχονται τροφή συγκεκριμένη ώρα στην πλατφόρμα Α μέσα στο δάσος. Η τροφή δίνεται από τους εξειδικευμένους φύλακες και αποτελείται από γάλα και μπανάνες. Οταν έπειτα από χρόνια τα ζώα δείξουν σημάδια ανεξαρτησίας και ικανότητας επιβίωσης στο δάσος, δηλαδή μπορούν να βρίσκουν μόνα τους την τροφή, τότε το τελευταίο στάδιο στην πλατφόρμα Β αρχίζει με το να τους χορηγείται μία φορά την ημέρα ελάχιστο φαγητό και έτσι να τους προτρέπουν να αναζητήσουν στις φυλλωσιές του τροπικού δάσους τα μονοπάτια της ζωής τους. Από την έναρξη λειτουργίας του Κέντρου περισσότεροι από 100 ουρακοτάγκοι που θα πέθαιναν σε κλουβιά κάποια ημέρα, βρίσκονται ελεύθεροι και απολαμβάνουν τη μοναδικότητα της ζωής στη ζούγκλα. Εκεί όπου πραγματικά ανήκουν.
Η πτήση από την Κουάλα Λουμπούρ προς την Κότα Κιναμπάλου διαρκεί δυόμισι ώρες. Στο πάρκο Κιναμπάλου, στους πρόποδες του βουνού, υπάρχουν cottages σε πλήρη οργάνωση, για τη φιλοξενία των ταξιδευτών. Βρίσκονται σε απόσταση τριών ωρών με αυτοκίνητο από την πρωτεύουσα. Το «Σουκάου Ρέινφορεστ Λοτζ» (Sukau Rainforest Lodge) βρίσκεται δυόμισι ώρες (175 χιλ.) μακριά από το Σαντακάν (Sandakan), όπου τα Φόκερ της Μαλαισιακής Αεροπορίας κάνουν να φτάσουν 50 λεπτά με την πτήση τους από Κότα Κιναμπάλου (έξι φορές την ημέρα). Διαθέτει 20 δίκλινα δωμάτια, με ανεμιστήρα ηλιακής ενέργειας, σήτα για τα κουνούπια, μπάνιο με ζεστό νερό. Το δείπνο σερβίρεται στην υπαίθρια τραπεζαρία με το φως των κεριών! Το «Βόρνεο Ρέινφορεστ Λοτζ» (Borneo Rainforest Lodge), το αγαπημένο καταφύγιο της σουηδικής βασιλικής οικογένειας, διαθέτει 23 μπαγκαλόου πολυτελείας, δυόμισι ώρες από την πόλη Λαχάντ Ντατού, μέσα σε μια παρθένα ζούγκλα. Η καλύτερη περίοδος για να πάτε είναι από Απρίλιο ως Νοέμβριο. Υπάρχει πλήρης ασφάλεια στις διαδρομές της ζούγκλας.

(πηγή: ΒΗΜΑ)