Χιλή

Η Χιλή σχηματίζεται από μια πολύ μακριά λωρίδα εδάφους (4.300 χλμ.), με πλάτος στη μέση 175 χλμ., ανάμεσα στις Aνδεις και τον Ειρηνικό ωκεανό.

Τα σύνορα ακολουθούν τον υδροκρίτη των Aνδεων. Η ορεινή περιοχή (Aκονκάνγκουα, 6.959 μέτρα, Όγιος ντελ Σαλάδο, 6.880 μέτρα) καλύπτει το 1/3 περίπου του εδάφους. Από τις Aνδεις εκβάλλουν στον ωκεανό πολλά ποτάμια, μικρού μήκους, χρήσιμα στην άρδευση. Η Χιλή χωρίζεται σε τρεις ζώνες. Η βόεια Χιλή έχει ξηρό και θερμό κλίμα οφειλόμενο στο ψυχρό θαλάσσιο ρεύμα του Χάμπολντ. Ερημικές όψεις παρουσιάζει η Πούνα ντε Ατακάμα.

Η κεντρική Χιλή έχει βροχερούς χειμώνες (500-1.000 χιλιοστά) και ξηρά καλοκαίρια. Αυτό είναι το κεντρικό σημείο της χώρας (80% του πληθυσμού και των βιομηχανιών), όπου βρίσκονται η πρωτεύουσα (Σαντιάγκο) και το πιο ενεργό λιμάνι (Βαλπαραϊσο). Ανάμεσα στις Aνδεις και την παράκτια οροσειρά (που στο νότο είναι εν μέρει διανθισμένη από συμπλέγματα νησιών) απλώνεται ένα καλλιεργήσιμο βαθύπεδο.

Σημαντικά κέντρα είναι οι πόλεις Κονσεπσιόν και Βίνια ντελ μαρ. Η νότια Χιλή έχει ψυχρό κλίμα, βροχερό (πάνω από 2.000 χιλιοστά), με ισχυρούς ανέμους. Βασικά κέντρα είναι οι πόλεις Βαλδιβία και Πούντα Αρένας. Στη Χιλή ανήκουν οι δύο ακτές του Στενού του Μαγγελάνου, με ένα μέρος από τη Γη του Πυρός, καθώς και τα νησιά του ωκεανού, Χουάν Φερνάντεζ και Πάσχα. Ο πληθυσμός είναι ετερογενής, με υπερίσχυση των μιγάδων (σχεδόν 2/3). Οι αυτόχθονες Ινδιάνοι της Αμερικής (Αραουκάνοι και Φουετζίνοι) είναι λίγοι (150.000), ενώ το υπόλοιπο αποτελείται από ευρωπαίους (κυρίως Ισπανούς, ειδικά Βάσκούς καθώς και γερμανούς, ιταλούς κτλ.).

Η οικονομία της Χιλής βασίζεται στην μεταλλευτική βιομηχανία, κυρίως σε αυτή του χαλκού, όπου και είναι μια από τις πρώτες παραγωγούς χώρες στον κόσμο, αλλά επίσης και μολυβδαίνιου (2η θέση ανάμεσα στους παγκόσμιους παραγωγούς). Υπάρχουν αξιόλογες πηγές σιδήρου, αργύρου, χρυσού, μαγνησίου, ψευδαργύρου, θείου, πετρελαίου. Παρά τον πλούτο του υπεδάφους και τη μεγάλη διαθεσιμότητα υδροηλεκτρικής ενέργειας, η δομή παραμένει αυτή μιας χώρας καθυστερημένης χωρίς σοβαρή εθνική βιομηχανία (με εξαίρεση το πεδίο υφαντουργίας και τροφίμων, της ζάχαρης, του κρασιού και των κρεάτων). Η γεωργία παράγει δημητριακά (σιτάρι, κριθάρι, βρώμη), πατάτες, ζαχαρότευτλα, σταφύλια (είναι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς κρασιού στην Αμερική), φρούτα. Η κτηνοτροφία επικεντρώνεται στα βοοειδή και στα πρόβατα (μαλλί). Ικανοποιητική είναι η αλιεία και η φαλαινοθηρία.

Κατακτήθηκε από τους Ισπανούς μετά από ενέργειες του Πέδρο ντε Βαλδιβία, που πολέμησε ενάντια στους Ίνκας και τους Αραουκάνους (1535-1553) και ίδρυσε το Σαντιάγκο (1541). Τα πρώτα επαναστατικά κινήματα έγιναν το 1810 με τη δημιουργία μιας προσωρινής κυβέρνησης, εξαρτημένης από τον ισπανικό θρόνο. Η ανεξαρτησία επιτεύχθηκε με την άφιξη των Αργεντινών κάτω από τις διαταγές του Χ. Ντε Σαν Μαρτίν (1817) μετά τις νίκες στο Κακαμπούκο (1817) και στο Μάϊπο(1818). Η δημοκρατία ανακηρύχθηκε μετά την ήττα του ισπανικού στόλου και την κατάκτηση της Λίμα ( 1821). Από το 1879 μέχρι το 1883 η Χιλή συμμετείχε στον πόλεμο του Ειρηνικού ενάντια στη Βολιβία και το Περού, που επέτρεψε την κατάκτηση των αλυκών της Ατακάμα, Κομπίγια και του Ταραπακά και των εδαφών της Τάκνα (που ξαναδόθηκε στο Περού το 1929) και της Αρίκα. Στην εσωτερική πολιτική καθοριστικό βάρος είχαν πάντα οι ένοπλες δυνάμεις, που υποστήριζαν μια ιδιαίτερα ήπια πολιτική γραμμή. Τη μεταπολεμική περίοδο υπήρξαν νέες προοπτικές με την εκλογή στην προεδρία του χριστιανοδημοκράτη Ε. Φράι (1964). Το 1970 κομμουνιστές, σοσιαλιστές, ριζοσπάστες και σοσιαλδημοκράτες έθεσαν στις προεδρικές εκλογές ένα μόνο υποψήφιο, το Σαλβαδόρ Αγιέντε, που το Σεπτέμβριο πήρε την πλειοψηφία, ξεκινώντας ένα μεγάλο σχέδιο μεταρρυθμίσεων που σταμάτησε απότομα από το πραξικόπημα του Σεπτεμβρίου του 1973, με το οποίο εδραιώθηκε η στρατιωτική δικτατορία με επικεφαλής τον στρατηγό Α. Πινοσέτ (από το 1974 ανώτατος αρχηγός του έθνους).

Τον Ιανουάριο του 1978 ένα λαϊκό δημοψήφισμα διπλής νομιμότητας εδραίωσε τον Πινοσέτ στην κυβέρνηση. Αλλά με ένα νέο δημοψήφισμα του1988 το εκλογικό σώμα τάχθηκε εναντίον του Πινοσέτ και του στρατιωτικού καθεστώτος, και στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 1989 εκλέχθηκε πρόεδρος της Δημοκρατίας ο χριστιανοδημοκράτης Πατρίκιος Αϊλουίν, που στην προσπάθειά του για την αποκατάσταση της δημοκρατίας έπρεπε να αντιμετωπίσει την έντονη ανάμειξη των στρατιωτικών. Ο Πινοσέτ παρέμεινε αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων ακόμη και μετά τις εκλογές του 1993, στις οποίες νίκησε ο χριστιανοδημοκράτης Ε. Φράι, γιος του προέδρου του ‘ 60.