Η μεταμόρφωση της Μπραζίλια

Ηταν η εντυπωσιακή δημιουργία της σύγχρονης ουτοπίας: στην καρδιά μιας ηπείρου, ξεπήδησε μια πόλη που δεν έμοιαζε με καμιά άλλη. Η Μπραζίλια, με την τολμηρή αρχιτεκτονική της και τον πρωτοποριακό σχεδιασμό της εγκαινιάστηκε πριν από σχεδόν μισό αιώνα και κατέπληξε τον κόσμο. Η καινούργια τότε πρωτεύουσα της Βραζιλίας, με τα πρωτοποριακά της κτίρια, απέπνεε αισιοδοξία και ομορφιά.

Ο τότε πρόεδρος της χώρας, Ζουσελίνο Κουμπισέκ, την αποκάλεσε το νέο ξεκίνημα για τη Βραζιλία και τα Ηνωμένα Εθνη την ανακήρυξαν μνημείο της κληρονομιάς της ανθρωπότητας. Η Μπραζίλια ήταν ένα ζωντανό μουσείο του μέλλοντος. Καθώς όμως πλησιάζουν τα πεντηκοστά γενέθλιά της, το μέλλον φαίνεται ότι της έχει στήσει ενέδρα. Η Μπραζίλια που χτίστηκε ως λαμπερή πόλη, με τεράστια προσοχή στη λεπτομέρεια και την οργάνωση, έχει εξελιχθεί, ώς ένα βαθμό, σε πόλη με βία, εγκληματικότητα και απελπιστική κυκλοφοριακή συμφόρηση.

Η πραγματική Βραζιλία αποτυπώνεται στο ουτοπικό της όραμα. Αυτή είναι η θλιβερή διαπίστωση του Οσκαρ Νιμάγερ, του μυθικού αρχιτέκτονα που σχεδίασε πολλά από τα μνημειώδη κτίρια της πόλης. Ο Νιμάγερ, 100 ετών πλέον αλλά επαγγελματικά ενεργός, είπε ότι το αριστούργημά του είναι πια εκτός ελέγχου. «Ετσι όπως έχει εξελιχθεί η Μπραζίλια, έχει προβλήματα. Θα έπρεπε να έχει σταματήσει να αναπτύσσεται πριν από καιρό. Το κυκλοφοριακό είναι πρόβλημα, ο αριθμός των κατοίκων της έχει υπερβεί κατά πολύ τον προβλεπόμενο, τα όρια της πόλης έχουν ξεπεραστεί».

Περίπου 2,2 εκατ. κάτοικοι
Αντί για 500.000 κατοίκους όπως είχαν αρχικώς προβλέψει οι δημιουργοί της, ο Νιμάγερ και ο πολεοδόμος Λούσιο Κόστα, ο πληθυσμός έχει φθάσει τα 2,2 εκατομμύρια ανθρώπους, με αποτέλεσμα, να υποβαθμιστούν οι υποδομές της και στα περίχωρα να εκτυλίσσονται σκηνές που θυμίζουν περισσότερο τις παραγκουπόλεις του Ρίο ντε Tζανέιρο. Ο Νιμάγερ που από πολλούς θεωρείται ο σπουδαιότερος εν ζωή αρχιτέκτονας, υπερασπίζεται το πνεύμα με το οποίο σχεδίασε την πόλη και τα μοναδικά κτίριά της, όπως τον καθεδρικό ναό, το κτίριο του Κογκρέσου και το μέγαρο της Δικαιοσύνης. «Δεν υπάρχει άλλη πόλη σαν την Μπραζίλια. Η εξάπλωσή της όμως θα πρέπει να σταματήσει».

Η έκκληση του Νιμάγερ ακούγεται ως ειρωνεία αν αναλογιστούμε τους ταχείς ρυθμούς με τους οποίους χτίστηκε η Μπραζίλια. Το όνειρο της μεταφοράς της πρωτεύουσας της Βραζιλίας από το Ρίο ντε Τζανέιρο, στις ακτές του Ατλαντικού ωκεανού, στο κέντρο της Βραζιλίας υπήρχε για έναν αιώνα προτού ο πρόεδρος Κουμπισέκ το διεκδικήσει ως απόλυτη προτεραιότητα.

Η Μπραζίλια άρχισε να χτίζεται το 1956 και εγκαινιάστηκε 41 μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του 1960. Οι περιοχές κατοικιών και τα εμπορικά κέντρα είχαν σχεδιαστεί με ακρίβεια όπως και οι δρόμοι, και τα κτίρια, απλά και μοντέρνα με υπέροχες ευθείες και καμπύλες γραμμές. Δεν ήταν όμως εξίσου υπέροχο το κύμα των μεταναστών προς την Μπραζίλια και οι ουρές των ανέργων που σχηματίστηκαν. Η αύξηση του πληθυσμού επιδείνωσε τα προβλήματα των κατοίκων στο να αποκτήσουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη. Πρόσφατη έρευνα κατέγραψε ότι η ανεργία στους νέους της πόλης ανήλθε σε 40% το 2003 από 21%, το 1992.

(πηγή: www.kathimerini.gr, 15/3/2008)