Τα Τίρανα αποκτούν ευρωπαϊκό πρόσωπο

Τα Τίρανα βρέθηκαν τα τελευταία χρόνια πολλές φορές στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος κυρίως για πολιτικούς λόγους. Η αρχιτεκτονική και πολεοδομική κακοποίηση, ωστόσο που υπέστη με την κατάρρευση του καθεστώτος και τη διάλυση των πάντων που τη συνόδευσε, έγινε αντικείμενο μελέτης από μεγάλα ερευνητικά κέντρα για την πολεοδομία και την αρχιτεκτονική στη Δύση, όπου ο νυν δήμαρχος κ. Εντι Ράμα, προσέφυγε προκειμένου να εξανθρωπίσει την πόλη και να της προσδώσει μια σύγχρονη αισθητική.

Η πόλη αυτή χτίστηκε στις αρχές του αιώνα μ’ ένα θαυμάσιο πολεοδομικό σχέδιο Ιταλών αρχιτεκτόνων και μηχανικών, υπέστη τη βαναυσότητα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, με τις πολυκατοικίες - σπιρτόκουτα, και τα «παλάτια» της νομενκλατούρας, για να έρθει το «δημοκρατικό πολίτευμα» του Σαλί Μπερίσα και να της δώσει τη χαριστική βολή.

Ισως είναι η μοναδική πόλη στην Ευρώπη που ακόμη και σήμερα χτίζει ο καθένας όπου θέλει και ό,τι θέλει. Η μαφία των εργολάβων κτίζει πολυκατοικίες και κακόγουστα κτίρια σε κάθε ακάλυπτο χώρο, σε πάρκα και οι πάντες πωλούν και αγοράζουν γη χωρίς να ρωτούν κανέναν!

Ακόμα και το τεράστιο πάρκο της Νεολαίας στο κέντρο της πόλης, που διαμορφώθηκε μέσα σε μια νύχτα το 1957 από εφτά χιλιάδες νέους, καλύφθηκε μέσα σε λίγα χρόνια από πολυόροφα κτίρια και πάσης φύσεως αυθαίρετες κατασκευές. Ολη αυτή την κακογουστιά προσπαθεί να εξαλείψει ο φιλόδοξος φιλοευρωπαίος δήμαρχος, αναθέτοντας το εγχείρημα στο Berglage Institute, το διεθνώς αναγνωρισμένο ολλανδικό μεταπτυχιακό ινστιτούτο συζήτησης, αναζήτησης και έρευνας για την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία.

Το «Project Tirana Metropolis» που σχεδίασε η ομάδα του ολλανδικού κέντρου, στο πλαίσιο του προγράμματος «Capital Cities»,υλοποιείται ήδη στην πρωτεύουσα της γειτονικής χώρας, προχωράει ωστόσο με αργούς ρυθμούς, καθώς τα εμπόδια είναι αναπάντεχα και μερικές φορές ανυπέρβλητα.

Χαώδης πόλη

«Τα Τίρανα είναι μια χαώδης πόλη. Το κέντρο της είναι μια κηπούπολη καταπράσινη με δένδρα και νερά αλλά μετά την πτώση του καθεστώτος ο κερδοσκοπικός οικοδομικός οργασμός καταστρέφει σταδιακά τα χαρακτηριστικά της, γιατί δεν υπάρχει κανονισμός, δεν υπάρχει σχέδιο πόλεως. Γι’ αυτά παλεύει ο Ελντι Ράμα, αλλά ο πρωθυπουργός κάνει το αντίθετο. Κατεδαφίζει καινούργια και αξιόλογα κτίρια, ενώ παράλληλα ο οικοδομικός οργασμός δεν περιγράφεται. Σταδιακά ξεφυτρώνουν κακάσχημα φθηνά ετοιμόρροπα κτίσματα και τεράστιες πολυκατοικίες οι οποίες στατικά δεν επαρκούν, ωστόσο κατοικούνται», περιγράφει στην «Κ» ο αρχιτέκτονας πολεοδόμος κ. Ηλίας Ζέγγελης, καθηγητής στο Μπερλάχε και ένα από τα βασικά μέλη του προγράμματος «Tίρανα Μετρόπολις», που παρουσίασε πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Αρχιτεκτονικής σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Η ιδέα του προγράμματος στην αλβανική πρωτεύουσα βασίζεται στην «πόλη Αρχιπέλαγος» με την οποία τα Τίρανα αποκτούν σχέδιο πόλεως.

Οι γειτονιές

Περιμετρικά της «κηπούπολης», οι γειτονιές που είχαν δημιουργηθεί από την εσωτερική μετανάστευση αναπλάθονται και αναβαθμίζονται, για να μετατραπούν σε δυναμικά οικονομικά, κοινωνικά ή πολιτιστικά κέντρα. «Οι περισσότεροι κάτοικοι προέρχονται από τον βορρά. Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος προχώρησαν σε αυθαίρετη κατάληψη γης, αλλά τώρα επιστρέφουν οι παλιοί ιδιοκτήτες και διεκδικούν τα οικόπεδά τους. Το πρόβλημα αυτό προσπαθεί να λύσει ο Ράμα παραχωρώντας γη στους πρόσφυγες» εξηγεί ο κ. Ζέγγελης.

Για τον σχεδιασμό των Τιράνων ο Ελντι Ράμα κάλεσε διεθνείς αρχιτέκτονες, ωστόσο η υλοποίησή του προχωράει με ρυθμούς χελώνας, γιατί «ο Μπερίσα τον εμποδίζει σε οτιδήποτε σχεδιάζει. Δεν επιτρέπει την έκδοση αδειών. Τα περισσότερα έργα έμειναν στάσιμα. Μια υπόθεση μάλιστα κατέληξε στα δικαστήρια, ο Ράμα κέρδισε τη δίκη εναντίον του Μπερίσα, παρ’ όλα αυτά τα εμπόδια εξακολουθούν να υψώνονται. Κάποια έργα που σχεδιάσαμε ξεκίνησαν, αλλά έμειναν στα μισά, μερικά έχουν κατεδαφιστεί, όπως ένας οδικός κόμβος με το αιτιολογικό της... ακατάλληλης στατικής. Εν τω μεταξύ ο Μπερίσα ανέθεσε το σχέδιο πόλεως σε μια φθηνότερη ομάδα κι όχι σ’ εκείνη που είχε επιλεγεί».

Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του Μπερλάχε, τα κέντρα περιμετρικά της «κηπούπολης», οριοθετημένα με πράσινες περιοχές, πεζοδρόμηση, περιφερειακό δρόμο και πάρκινγκ, θα αποκτήσουν το καθένα πολιτισμική -κοινωνική ταυτότητα που θα προσελκύει το δικό της πληθυσμό. Ομως «στην πόλη δεν υπάρχουν κανονισμοί. Η γη είναι η μόνη οικονομία και η μοναδική απασχόληση. Σ’ ολόκληρη την Αλβανία όλοι αγοράζουν, πουλάνε και χτίζουν όπου θέλουν. Οι Αγιοι Σαράντα έχουν γίνει Μαϊάμι κακής ποιότητας, μέσα σ’ ένα τοπίο μαγευτικό. Η παραλία στο Δυρράχιο έχει κατακλυστεί από ταβέρνες και εστιατόρια χωρίς υποδομή και αποχέτευση. Ολα διοχετεύονται στη θάλασσα μετατρέποντας μια εκπληκτική αμμώδη παραλία σε βούρκο», περιγράφει ο κ. Ζέγγελης.

Ποια είναι η αρχιτεκτονική ταυτότητα των Τιράνων όπως έχει διαμορφωθεί αυτή τη στιγμή; «Ενα συνονθύλευμα εμπορικών κέντρων με κακή αισθητική. Μια ανομοιογενής πόλη, η οποία εκτός από τον πράσινο άξονα του κέντρου της που στο μεγαλύτερο μέρος της διασώθηκε, παρουσιάζει όλα τα προβλήματα των μεγαλουπόλεων: ρύπανση, κυκλοφοριακό, παράνομο παρκάρισμα».

(πηγή: www.kathimerini.gr, 2/2/2008)