Μουσείο Οίνου που ευφραίνει - Κτήμα Γεροβασιλείου στην Επανομή Θεσσαλονίκης

Ιστορίες αμπέλου και οίνου βγαλμένες από τα βάθη των αιώνων διηγούνται οι εικόνες και ο ήχος, εργαλεία, μπουκάλια και εκατοντάδες ανοιχτήρια στο πρώτο επιστημονικό μουσείο Οίνου στην Ελλάδα. Ζωντανεύουν στην καρδιά ενός αμπελώνα, δίπλα στις υπόγειες κάβες παλαίωσης όπου κοιμούνται τα κρασιά και στα βαρέλια όπου ωριμάζει το κρασί, πλάι σε αίθουσες γευσιγνωσίας που μετατρέπουν το βίωμα του επισκέπτη σε μοναδική εμπειρία. Είναι ένα ιδιωτικό, πλήρες μουσείο που προσφέρεται για ενα ταξίδι στον χώρο, τον χρόνο καί τη γεύση.

Το δημιούργησαν το μεράκι και το πάθος του Βαγγέλη και της Σόνιας Γεροβασιλείου στο οινοποιείο του Κτήματος στην Επανομή Θεσσαλονίκης για να μεταλάβουν στον επισκέπτη την τελετουργία της αμπέλου και του οίνου σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Ακριβώς γι’ αυτό το έστησαν μέσα στις μυρωδιές και στα χρώματα της γης, εκεί όπου την περασμένη Δευτέρα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Κάρολος Παπούλιας περιηγήθηκε πρώτος ανοίγοντας τις πόρτες του στο κοινό.

Πάνω απο 2.500 αντικείμενα απ’ όλο τον κόσμο συγκέντρωνε από τη δεκαετία του ’70 ο επώνυμος οινοπαραγωγός μ’ ένα στόχο: την ανάδειξη της αμπελοοινικής κληρονομιάς. Αμφορείς (11 συνολικά), γυάλινα μπουκάλια, εργαλεία, αμπελουργίας, οινοποίησης, εμφιάλωσης και βαρελοποιίας που χρονολογούνται από τον 5ο αιώνα π.Χ ώς τον 19ο αιώνα και πάνω απο 1.500 ανοιχτήρια βρήκαν ειδική θέση στις προθήκες. Από εκεί αφηγούνται την ιστορία του κρασιού και τη σημασία του για τον άνθρωπο και τις κοινωνίες διαχρονικά, την εξέλιξη της αμελοκαλλιέργειας και της οινοπαραγωγής στην περιοχή, τον ανθρώπινο μόχθο, τις συνήθειες και τις τελετές που τα συνοδεύουν.

Πυρήνας της μουσειολογικής πρότασης -την έρευνα, την τεκμηρίωση, το σκεπτικό και την εκθεσιακή παρουσίαση επιμελήθηκε η μουσειολογική ομάδα των καθηγητών του ΑΠΘ Ματούλας Σκαλτσά και Π. Τζώνου- είναι τα ανοιχτήρια, που συγκροτούν μία απο τις μεγαλύτερες συλλογές στον κόσμο. Πάνω από 1.500, χρυσά, ασημένια, του 18ου αι., ροκοκό, art deco, ντιζάιν, ανοιχτήρια σταθμοί στην ιστορία της τεχνολογίας, ορόσημα υψηλής αισθητικής και κοινωνικού συμβολισμού, παρακολουθούν διαχρονικά τους δρόμους του κρασιού και τα σκεύη μεταφοράς του.

«Το κρασί ταξιδεύει... και μεταφέρεται... και στο γυάλινο μπουκάλι», είναι ο τίτλος της πρώτης ενότητας όπου γίνεται φανερή η ανάγκη χρήσης ειδικών αγγείων μεταφοράς και ειδικών εργαλείων εκπωματισμού ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα του κρασιού από τον τόπο παραγωγής μέχρι τον τόπο προορισμού του. Καταπληκτική σειρά μπουκαλιών με πρώτη τη «φούσκα», ένα στρογγυλό μπουκάλι με ψηλό λαιμό και με τον φελλό να προεξέχει που πήρε τη θέση των αγγείων κυρίως μετά τον 15ο αιώνα, κι αργότερα το μακρύ το μπουκάλι ασφαλισμένο πλήρες, δείχνουν την εξέλιξη της μεταφοράς που απαιτεί πλέον και το χρηστικό εργαλείο, το ανοιχτήρι.

Τις «Ιστορίες με ανοιχτήρια» διηγείται μια δεύτερη ενότητα όπου το μεγαλύτερο μέρος της εκτίθεται με τη διεθνώς αποδεκτή κατάταξη σε μη Μηχανικά και Μηχανικά. Τα «Αγαπημένα του συλλέκτη» ξεχωρίζουν για τη σπανιότητα ή το ειδικό τους ενδιαφέρον που περιγράφουν τη χρήση τους από άνδρες και γυναίκες, την ταξική διαφορά (εικόνες ευγενών του 18ου αιώνα με τα αντίστοιχα ανοιχτήρια στις προθήκες) τη σχέση τους με τις καταναλωτικές συνήθειες, με τη βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου, τα ανοιχτήρια - ενθύμια απο διάφορες περιοχές του κόσμου συνδεδεμένα με προσωπικές αναμνήσεις.

Από το Βυζάντιο μέχρι σήμερα

«Από τη μετάβαση στο Βυζάντιο όπου πια τα σύμβολα είναι ο Χριστός ως άμπελος και το αίμα του ο οίνος, διαρκής είναι η παραγωγή κρασιού και στην Επανομή όπου η εκμετάλλευση αμπελώνων από τους μοναχούς παρήγαγε φημισμένο οίνο. Αναφορά (κτήμα Ανεμά) υπάρχει και σε επιγραφή που βρέθηκε στο υπερώοον της Αγίας Σοφίας και εκτίθεται στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού», εξηγεί στην «Κ» ο βυζαντινολόγος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών κ. Ηλίας Γ. Αναγνωστάκης, μέλος της ομάδας ερευνητών που τεκμηριώνουν με κείμενα τις συλλογές του Μουσείου.

«Η παράδοση της αμπελοκαλλιέργειας και της οινοπαραγωγής τόσο στη Θεσσαλονίκη και τη Χαλκιδική, όσο και στην ευρύτερη περιοχή (Καβάλα, Λήμνο κ.α) συνεχίστηκε και στη διάρκεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ενα αμπέλι δεν εξασφάλιζε το κρασί της χρονιάς εκείνη την εποχή, αλλά ένα εισόδημα ικανό να αντεπεξέλθει στις φορολογικές του υποχρεώσεις», προσθέτει η Ευαγγελία Μπαλτά, διευθύντρια ερευνών στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών του ΕΙΕ.

Την εξέλιξη της οινοπαραγωγής σ’ όλους αυτούς τους αιώνες διατρέχουν τα 2.500 αντικείμενα που ζωντανεύουν μέσα από εικονογραφικό υλικό, τρισδιάστατες αναπαραστάσεις χρήσης τους, τρισδιάστατα «φαντάσματα» που τα ενεργοποιούν, οθόνες αφής που δίνουν τη δυνατότητα στον επισκέπτη να πειραματιστεί και να εξοικειωθεί με το αμπελοοινικό γλωσσάρι και τρισδιάστατα σχέδια που ακολουθούν τη διαδρομή του κρασιού από το αμπέλι ώς το βαρέλι.

(πηγή: www.kathimerini.gr, 1/11/2008)