Βαβυλώνα, σήμερα

Η Βαβυλώνα υπήρξε μία από τις πρώτες πόλεις του κόσμου, ένας τόπος όπου αστρονόμοι χαρτογράφησαν τους ουρανούς, βασιλείς συνέταξαν νομικούς κώδικες και φύτεψαν τους κρεμαστούς κήπους. Ελάχιστα απομένουν, όμως, σήμερα από την αρχαία πρωτεύουσα. Οι φιλόδοξες -και ιδιαίτερα κακόγουστες- αναπαλαιώσεις του καθεστώτος Σαντάμ Χουσεΐν οδήγησαν στην αναστήλωση αρχαίου ελληνικού θεάτρου, αλλά και στην κατασκευή ανακτόρου για τον Σαντάμ, στην κορυφή τεχνητού λόφου.

Τους τελευταίους μήνες διεθνείς οργανισμοί, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, καταγράφουν συστηματικά τις καταστροφές που υπέστη ο αρχαιολογικός χώρος από τον πόλεμο και τη λαφυραγώγηση, προτείνοντας συγκεκριμένα μέτρα για την προστασία και ανάδειξή του. Εκθεση της UNESCO, που πρόκειται να δημοσιευθεί στις αρχές του 2009, θα μνημονεύει τις αρνητικές συνέπειες των οικοδομικών δραστηριοτήτων του Σαντάμ, δίνοντας όμως έμφαση -κατόπιν αιτήματος της ιρακινής κυβέρνησης- στις ζημιές που προκάλεσαν οι αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις, αλλά και όσες προκάλεσαν οι Πολωνοί στρατιώτες που στρατοπέδευσαν στην περιοχή.

Στρατόπεδο ο αρχαιολογικός χώρος

Οι ΗΠΑ, που μετέτρεψαν τον αρχαιολογικό χώρο της Βαβυλώνας σε στρατόπεδο, αναφέρουν ότι η καταστροφή και η λαφυραγώγηση θα ήταν χειρότερες, αν τα στρατεύματά τους δεν βρίσκονταν στην περιοχή. Αρχαιολόγοι εκφράζουν την ελπίδα ότι η προσπάθεια θα οδηγήσει στην πραγματοποίηση νέου γύρου ανασκαφών, που θα συμπληρώσει εκείνες της Γερμανικής Αρχαιολογικής Σχολής, στις αρχές του 20ού αιώνα. «Ο χώρος έχει ιδιαίτερα μεγάλη αρχαιολογική σημασία. Στην παρούσα του κατάσταση, όμως, ο χώρος δεν βοηθά καθόλου τον επισκέπτη να φαντασθεί ότι εδώ άκμασε ένας μεγάλος πολιτισμός», λέει ο Γκαετάνο Παλούμπο, στέλεχος του Διεθνούς Ταμείου Μνημείων, με έδρα τη Νέα Υόρκη.

Προηγούμενες ανασκαφές έδωσαν έμφαση σε μνημεία, όπως ναούς, αφήνοντας θαμμένες τις κατοικίες της Βαβυλώνας. Οι νέες τεχνικές ανασκαφής μπορούν τώρα να φέρουν στο φως νέα στοιχεία ή να εξηγήσουν εκ νέου αρχαιολογικά ευρήματα του περασμένου αιώνα. Εδώ και δεκαετίες, όμως, η Βαβυλώνα είναι απαγορευμένη στον έξω κόσμο, του οποίου την πολιτιστική εξέλιξη βοήθησε αποφασιστικά.

Ο Σαντάμ Χουσεΐν προσπάθησε να μετατρέψει την περιοχή σε τουριστικό αξιοθέατο, με στόχο την προσωπική του προβολή. Οι προσπάθειες αυτές οδήγησαν σε κακής ποιότητας αναστηλώσεις και στην κατασκευή εστιατορίων και άλλων τουριστικών εγκαταστάσεων τη δεκαετία του 1980.

Η Βαβυλώνα υπέφερε, όμως, ακόμη περισσότερο μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Σαντάμ Χουσεΐν το 2003, την ίδια περίοδο κατά την οποία το Εθνικό Μουσείο της Βαγδάτης γινόταν στόχος λαφυραγώγησης. Η κατοχή της περιοχής από αμερικανικές και πολωνικές δυνάμεις το 2003 και το 2004 δεν βοήθησε τα πράγματα. Βαρέα οχήματα και μηχανήματα προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές, θρυμματίζοντας εύθραυστα κομμάτια πήλινων αντικειμένων, που βρίσκονταν θαμμένα στο χώμα. Οι Αμερικανοί κατασκεύασαν ελικοδρόμιο, χώρο στάθμευσης οχημάτων και έσκαψαν ορύγματα, καταστρέφοντας ολοσχερώς τμήμα της αρχαίας Οδού των Πομπών.

Η απουσία αρχαιολογικών ερευνών για πάνω από έναν αιώνα σημαίνει ότι δεν υπάρχει κανένα ίχνος των φημισμένων Κρεμαστών Κήπων, που κατασκευάσθηκαν σύμφωνα με τον θρύλο από τη σύζυγο του Ναβουχοδονόσορα Β΄ ή από τον Πύργο της Βαβέλ, που ενέπνευσε την ομώνυμη βιβλική ιστορία. Ο Νομικός Κώδικας του βασιλέα Χαμουραμπί, σκαλισμένος σε γιγάντια στήλη πριν από 4.000 χρόνια, βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι, ενώ το σύμβολο της πόλης, η Πύλη της Ιστάρ, φιλοξενείται στο Μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο.

Η σχετική ηρεμία που επικρατούσε τους τελευταίους μήνες στο Ιράκ προσέφερε δεύτερη ευκαιρία για τη διάσωση της Βαβυλώνας. Οι υπάρχουσες προκλήσεις μοιάζουν, ωστόσο, ανυπέρβλητες. Η ασφάλεια στην περιοχή και στις άλλες 12.000 τοποθεσίες αρχαιολογικού ενδιαφέροντος του Ιράκ, παραμένουν ελλιπείς, παρά τον περιορισμό του φαινομένου της λαθρανασκαφής. Η χώρα, όμως, διαθέτει δύναμη μόλις 1.500 ανδρών για τη φύλαξη των αρχαιολογικών χώρων, ενώ η αναβίωση των επιθέσεων τις τελευταίες εβδομάδες, απειλεί τα φιλόδοξα σχέδια της UNESCO για συντήρηση και ανάδειξη της αρχαίας πρωτεύουσας.

(πηγή: www.kathimerini.gr, 12/11/2008)