Κάτω Ζάκρος

Μακριά από την υπεραναπτυγμένη τουριστικά Κρήτη, στο απώτατο ανατολικό άκρο της, η Κάτω Ζάκρος διαθέτει, εκτός από τα ερείπια ενός σημαντικού μινωικού ανακτόρου, όμορφες παραλίες και εξαιρετικές πεζοπορικές διαδρομές

Αυτό το μέρος ή σε κρατάει ή σε κλωτσάει», ήταν απ' τις πρώτες κουβέντες του Ηλία από τη Θεσσαλονίκη που τα τελευταία τέσσερα χρόνια έγινε με την οικογένειά του μόνιμος κάτοικος Κάτω Ζάκρου. Φαίνεται πως τον Ηλία, δεινό πεζοπόρο και ορειβάτη, ο δύσκολος (κυρίως λόγω απόστασης από τα μεγάλα αστικά κέντρα της Κρήτης) τόπος καταγωγής της συζύγου του τον κράτησε για τα καλά…

Η Ζάκρος και το επίνειό της, η Κάτω Ζάκρος, βρίσκονται στο νοτιοανατολικό άκρο της Κρήτης και απέχουν τρεις ώρες περίπου με το αυτοκίνητο από το Ηράκλειο ή μία ώρα από τη Σητεία. Για χάρη τους δίνεται η ευκαιρία στον ταξιδιώτη να διαπιστώσει πόσο μεγάλη και ανεξάντλητη είναι η Κρήτη, ενώ αν τυγχάνει να ασχολείται με την πεζοπορία, με έκπληξη θα διαπιστώσει ότι έφτασε στο σημείο όπου τελειώνει το περίφημο ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 που ξεκινά από τα Πυρηναία Ορη και διασχίζοντας Γαλλία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία, Ουγγαρία και Βουλγαρία φτάνει στην ηπειρωτική Ελλάδα μέχρι την Πελοπόννησο για να καταλήξει στην Κρήτη και συγκεκριμένα στην Κάτω Ζάκρο.

Γνωριμία με τον τόπο

Η Ζάκρος και η Κάτω Ζάκρος υπάγονται στο Δήμο Ιτάνου, έναν από τους μικρότερους δήμους του νομού Λασιθίου, με πληθυσμό ωστόσο που συγκεντρώνεται κυρίως στη Ζάκρο και ξεπερνάει τους οκτακόσιους κατοίκους. Ολοι σχεδόν ασχολούνται με τη γεωργία και συγκεκριμένα με την παραγωγή και -τα τελευταία χρόνια- την εξαγωγή λαδιού. Με ένα πλήρως ανακαινισμένο ελαιουργείο, επένδυση ύψους 2 εκατ. ευρώ, και έναν αποτελεσματικό Συνεταιρισμό να συμπληρώνει τα 60 του χρόνια, εδώ, σε τούτη την απομακρυσμένη μα ολοζώντανη και αυτάρκη γωνιά της Κρήτης, θα γνωρίσετε ανθρώπους που ασχολούνται με την καλλιέργεια της γης και θα γευθείτε εξαιρετικής ποιότητας φρούτα και λαχανικά, αλλά και ένα από τα καλύτερα λάδια της Κρήτης. «Ποιότητα που οφείλεται τόσο στη μορφολογία του εδάφους όσο και στο νερό που ποτίζονται τα 230.000 και πλέον λιόδεντρα, με φυσική ροή από τις πηγές που βρίσκονται πάνω από το χωριό», αναφέρει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού, Μανώλης Αϊλαμάκης.

Ευλογημένος τόπος. Οχι μόνο δεν έδιωξε τους ανθρώπους του, αλλά τους κράτησε και τους απασχολεί κατά κύριο λόγο στη γη τους. Αυτό, βέβαια, συνέβη και για ένα επιπλέον λόγο που έκανε την Κάτω Ζάκρο γνωστή στα πέρατα του κόσμου, χωρίς να επιτρέψει ωστόσο στη βιομηχανία του τουρισμού να πραγματοποιήσει καταστροφικό πέρασμα από εδώ. Ηταν όταν τρία χρυσά αντικείμενα υψηλής αισθητικής και τεχνοτροπίας, που δόθηκαν ως δώρο από κάποιο χωρικό στον γιατρό Στέλιο Γιαλαμάκη, δημιούργησαν την πεποίθηση στον αρχαιολόγο Νικόλαο Πλάτωνα πως στην Κάτω Ζάκρο ήταν θαμμένο το τέταρτο μινωικό ανάκτορο της Κρήτης. Αυτά τα αντικείμενα μόνο κάποιο άγνωστο ανακτορικό εργαστήριο θα μπορούσε να έχει παράξει πίστεψε ο αρχαιολόγος και πράγματι η πεποίθησή του αυτή βγήκε αληθινή. Η πρώτη ανασκαφή, τον Οκτώβριο του 1961, διήρκεσε μόλις δέκα ημέρες για να συνεχιστεί την επόμενη χρονιά με την οικονομική υποστήριξη του Αμερικανού Leo Pomerance και της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών. Περισσότερα από 30 χρόνια ανασκαφών σε 25.000 τ.μ. έφεραν στο φως μια πυκνοκατοικημένη μινωική πόλη με ανεπτυγμένο οδικό δίκτυο, οικοδομικά τετράγωνα κι ένα ανάκτορο του επιπέδου Μαλίων, Φαιστού και Κνωσού.

Παράλληλα, η αναζήτηση του μινωικού νεκροταφείου έκανε τον Νικόλαο Πλάτωνα να ανασκάψει πολλές θέσεις ευρύτερα της Ζάκρου. Εκεί πίστευε πως θα βρει πολύτιμα επιστημονικά και ιστορικά ευρήματα. Η έρευνα απλώθηκε σε όλο το μήκος του φαραγγιού που συνδέει τη Ζάκρο με την Κάτω Ζάκρο. Σε πολλές από τις σπηλιές που βρίσκονται στους τοίχους του φαραγγιού βρέθηκαν ταφές, προγενέστερες όμως του μινωικού ανακτόρου. Βρέθηκε, επίσης, μια πέτρινη κοσμηματοθήκη, στη λαβή της οποίας παρίσταται ένας ξαπλωμένος σκύλος. Μετά την ανακάλυψη των ταφών ο ίδιος ο Ν. Πλάτων το ονόμασε Φαράγγι των Νεκρών. Τα ευρήματα της Ζάκρου βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου, ενώ κάποια από αυτά εκτίθενται και στα μουσεία της Σητείας και του Αγίου Νικολάου.

Ευλογημένη, λοιπόν, και η ανακάλυψη του ανακτόρου, όχι μόνο για τη σπουδαιότητά του, αλλά και επειδή εξαιτίας του απαγορεύθηκε αμέσως η οποιουδήποτε είδους ανοικοδόμηση περιμετρικά του αρχαιολογικού χώρου και στην παραλία (α΄ ζώνη), ενώ μόνο το 1995 επιτράπηκε στη χαρακτηριζόμενη ως β΄ ζώνη, στο ύψος περίπου της εξόδου του φαραγγιού. Βασική προϋπόθεση οι ενδιαφερόμενοι να διαθέτουν από 4 στρέμματα γης και πάνω. Καμία δυνατότητα, λοιπόν, για εισροή μαζικού τουρισμού. Οι σχεδιαζόμενες επενδύσεις στις εκτάσεις της Μονής Τοπλού βορειότερα είναι το καλύτερο αντιπαράδειγμα στη σύγχρονη συζήτηση.

Περιήγηση και δραστηριότητες

Αφήνοντας τη γραφική και καταπράσινη για τα δεδομένα της νοτιοανατολικής Κρήτης Ζάκρο, χτισμένη σε 160 υψόμετρο και συνεχίζοντας στο δρόμο για 7 περίπου χιλιόμετρα με κατεύθυνση προς τη θάλασσα, μια μεγάλη στροφή αφήνει πίσω της τα βουνά και αγκαλιάζει τα καταγάλανα νερά. Εκεί κάπου η Ανατολή συναντά το Νότο. Κι εκεί κάπου αρχίζει να αχνοφαίνεται ο γραφικός όρμος της Κάτω Ζάκρου. Με μια μεγάλη και δυο μικρότερες πεντακάθαρες παραλίες, με τα πετραδάκια να εναλλάσσονται με την ψιλή άμμο, τούτος ο οικισμός μοιάζει να βρίσκεται κοντά στον παράδεισο. «Nothing is closer to Paradise» διαβάζουμε σε μια ξύλινη ταμπέλα.

Ο παράδεισος της Κάτω Ζάκρου, όμως, είναι κάπως διαφορετικός απ' ό,τι έχουμε συνήθως κατά νουν. Μια όμορφη παραλία και καλό φαγητό μπορεί να βρει κανείς σε ολόκληρη την Κρήτη, χωρίς να διανύσει τόσα και τόσα χιλιόμετρα στους επαρχιακούς δρόμους της ανατολικής της πλευράς. Η Κάτω Ζάκρος όμως δεν προσφέρει μόνο αυτό...

Εκτός από τον αρχαιολογικό χώρο του Μινωικού Ανακτόρου που θα βρείτε ανοιχτό καθημερινά από τις 8.30 το πρωί μέχρι τις 3 το μεσημέρι (είσοδος 3 ευρώ), πάρτε μαζί σας γερά, και ει δυνατόν ορειβατικά παπούτσια και γνωρίστε τον τόπο και τα γύρω βουνά. Η είσοδος του Φαραγγιού των Νεκρών, βρίσκεται στο μέσο της διαδρομής από τη Ζάκρο στην Κάτω Ζάκρο, ενώ υπάρχουν και αρκετές άλλες πεζοπορικές διαδρομές κλιμακούμενης δυσκολίας, όπως επίσης και ασφαλισμένο αναρριχητικό πεδίο στην έξοδο του φαραγγιού.

Ιδιαίτερη μνεία αξίζει και στο Σπήλαιο των Πελεκητών, ένα από τα μεγαλύτερα σπήλαια της Κρήτης. Βρίσκεται σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από την Κάτω Ζάκρο και μπορεί να το επισκεφθεί κανείς με τα πόδια (προσοχή! Ο βαθμός δυσκολίας είναι υψηλός) ή με κάποιο μικρό σκάφος. Εχει μήκος 310 μέτρα, στο τέρμα του υπάρχει μικρή λίμνη με νερό και σ' αυτό βρέθηκαν ίχνη κατοίκησης από τη νεολιθική εποχή.

Ο Ηλίας που γνωρίσαμε στην αρχή έχει χαράξει και σηματοδοτήσει πολλές από αυτές τις διαδρομές και, όπως μας είπε και ο ίδιος, με μεγάλη του χαρά μπορεί να δώσει κατευθύνσεις, να σας ακολουθήσει ή και να σας δανείσει τον εξοπλισμό του (τηλ.: 28430-23.739). Με την ευκαιρία, πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ανάβαση (Στοά Αρσακείου 6Α, www.anavasi.gr) λεπτομερής χάρτης με τις εν λόγω διαδρομές.

Με το αυτοκίνητό σας ή και πεζή για τους τολμηρούς, μπορείτε να ανεβείτε στη Ζάκρο από τον παλιό δρόμο που ένωνε τα δυο χωριά πριν από το 1985 που κατασκευάστηκε ο νέος. Πρόκειται για χωματόδρομο σε καλή κατάσταση, ο οποίος σε σημεία του κινείται στο χείλος του φαραγγιού, προσφέροντας μεγαλειώδη θέα. Και συνεχίζοντας τη βόλτα σας, μην παραλείψετε να επισκεφθείτε τις πηγές της Ζάκρου, αφήνοντας για λίγο την άγρια ομορφιά της Κάτω Ζάκρου και παίρνοντας μια ανάσα δροσιάς ανάμεσα στα πλατάνια που σκιάζουν τις πηγές.

Τελικά, η Κάτω Ζάκρος αξίζει τα χιλιόμετρα που θα διανύσετε, ακόμα και αν απλώς επιθυμείτε να χαλαρώσετε σε μια όμορφη παραλία της Κρήτης, χωρίς πολύ κόσμο και κυρίως χωρίς να νιώσετε τουρίστας. Αλλωστε, αν όχι αμέσως, πολύ σύντομα θα γνωριστείτε με τους ντόπιους και θα μπείτε κι εσείς στην παρέα τους ή, για να το πούμε ακόμα καλύτερα, στη μεγάλη οικογένειά τους. Κάπου εκεί μακριά... στο νοτιοανατολικό άκρο της Κρήτης.

Γιατί;

• Επειδή θέλετε να ανακαλύψετε τα άγρια τοπία της Κρήτης.
• Επειδή αναζητάτε όμορφες θάλασσες, χωρίς πολυκοσμία.
• Επειδή η ανατολή του ηλίου είναι μοναδική.
• Επειδή οι άνθρωποι είναι υπέρ το δέον φιλόξενοι.
• Επειδή, αν την αγαπήσετε, θα την επισκεφθείτε ξανά.

ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ

Με δεδομένο ότι από τότε που ανακαλύφθηκε το Μινωικό Ανάκτορο της Κάτω Ζάκρου, απαγορεύθηκε η όποια ανοικοδόμηση πάνω στην παραλία, τόσο οι ταβέρνες όσο και τα καταλύματα που θα βρείτε εκεί είναι σε κτίρια που προϋπήρχαν και έχουν ανακαινιστεί ή απλώς αλλάξει χρήση. Κατά τ' άλλα, τα περισσότερα καταλύματα του οικισμού βρίσκονται σε απόσταση 500 και πλέον μέτρων από την παραλία, είναι κατά κύριο λόγο νεόδμητα, αρκετά περιποιημένα και με όμορφη θέα.

• Τα Stella's Traditional Apartments (τηλ.: 28430-23.739, www.stelapts.com) είναι ένα μικρό συγκρότημα τριών παραδοσιακών διαμερισμάτων, χωρητικότητας έως και 4 ατόμων, χτισμένα ακριβώς στην κορυφή του αμφιθεάτρου που σχηματίζει η κοιλάδα της Κάτω Ζάκρου. Τα διαμερίσματα είναι όμορφα διακοσμιμένα και πλήρως εξοπλισμένα (ακόμα και με διαφορετικά είδη καφέ, τσάι κ.λπ.). Η δε τιμή τους κυμαίνεται από 40 έως 70 ευρώ.
• Ακριβώς από πίσω, και υπό την ίδια διεύθυνση, θα βρείτε την Villa George (τηλ.: 28430-23.739), με πέντε εξοπλισμένα διαμερίσματα 2 - 3 ατόμων, καταπράσινους κήπους με αιώρες και μια μεγάλη εξωτερική κουζίνα με... τα όλα της για κοινή χρήση (40 - 60 ευρώ).
• Το Υiannis Retreat (τηλ.: 28430-25.726) προσφέρει, σε ένα επίσης φροντισμένο περιβάλλον, πέντε επιπλωμένα και πλήρως εξοπλισμένα στούντιο από 40 έως 60 ευρώ.
• Στην ίδια τοποθεσία θα βρείτε και τα τέσσερα εξοπλισμένα διαμερίσματα 2 - 4 ατόμων, της Κατερίνας (τηλ.: 28430-26.893, 26.896), στην τιμή των 40 με 60 ευρώ.

Αν απομακρυνθείτε λίγο από την Κάτω Ζάκρο:

• Στο δρόμο που οδηγεί πίσω στη Ζάκρο, μπορείτε να μείνετε στα σύγχρονα ενοικιαζόμενα διαμερίσματα Kato Zakros Palace (τηλ.: 28430-29.550, 6974888269, www.palaikastro.com/katozakrospalace), ευρύχωρα, πλήρως εξοπλισμένα και με πανοραμική θέα στον κόλπο της Κάτω Ζάκρου. Πρόκειται για τρία σούντιο των 2 - 3 ατόμων από 40 έως 55 ευρώ, τρία δίκλινα δωμάτια από 35 έως 45 ευρώ και ένα διαμέρισμα, χωρητικότητας έως και 4 ατόμων από 55 έως 75 ευρώ.
• Στο μέσο περίπου της διαδρομής από την Κάτω στην Επάνω Ζάκρο, θα συναντήσετε τα ενοικιαζόμενα δωμάτια Bay View (τηλ.: 28430-26.887, 6972221918), σε σημείο που, αν και από απόσταση, βλέπει θάλασσα. Πρόκειται για δέκα πλήρως εξοπλισμένα δίκλινα δωμάτια και δύο διαμερίσματα, χωρητικότητας έως και 4 ατόμων από 30 έως 35 ευρώ. Στον ίδιο χώρο και σε έκταση 20 στρεμμάτων, μπορείτε επίσης να κάνετε τη βόλτα σας ανάμεσα σε κουνέλια, λαγούς, κατσικάκια, πέρδικες, παγόνια, και άλλα ήμερα και άγρια ζώα και πουλιά που προστατεύονται εκεί.
• Στα 150 μ. πιο πάνω, στην είσοδο του φαραγγιού, υπάρχουν και τα δωμάτια Φαράγγι (τηλ.: 6973322915). Πρόκειται για τρία δίκλινα και ένα τρίκλινο δωμάτιο που μπορείτε να κλείσετε από 25 έως 35 ευρώ.

Επιστρέφοντας στην παραλία, τα δωμάτια είναι πιο μικρά και απλά, καθώς στεγάζονται σε παλιά κτίσματα, τα οποία έχουν υποστεί κάποιες ανακατασκευές και ανακαινίσεις, άλλα πρόσφατα και άλλα παλαιότερα. Στην παραλία, λοιπόν, με τη θάλασσα στα πόδια σας μπορείτε να μείνετε:
• Στη Μελίνα (τηλ.: 6973322915): ένα διαμέρισμα 2-4 ατόμων από 40 έως 55 ευρώ, δύο δίκλινα δωμάτια (το ένα με κουζίνα) από 30 έως 45 ευρώ.
• Στο Coral ή την Αθηνά (τηλ.: 28430-26.893, 26.896): με τρία και αντίστοιχα τέσσερα δίκλινα δωμάτια από 35 έως 45 ευρώ.
• Στον Ποσειδώνα (τηλ.: 28430-26.893, 26.896): με πέντε δίκλινα δωμάτια με κοινό μπάνιο (20 - 25 ευρώ) και τέσσερα τρίκλινα με δικό τους μπάνιο από 30 έως 40 ευρώ.

ΠΟΥ ΝΑ ΦΑΤΕ

Κρητική παραδοσιακή κουζίνα με υλικά της περιοχής (λάδι, λαχανικά, κρέατα, ψάρια και θαλασσινά), ντόπιο κρασί και γευστικότατη ρακή χαρακτηρίζουν και τις τέσσερις ταβέρνες της παραλίας: το Ακρογιάλι και την Ανεση του Νίκου Περάκη με τον φιλόξενο σερβιτόρο Γιώργο, τον Γλάρο του συμπαθέστατου Κουραμπιέ (χαριτωμένο παρατσούκλι του ιδιοκτήτη) και την παραδοσιακή ταβέρνα του Νίκου Πλατανάκη. Στη Ζάκρο μπορείτε να φάτε, επίσης, στον Ναπολέοντα, ενώ επιστρέφοντας και πάλι στην παραλία, τούτη τη φορά για καφέ, παγωτό ή και ποτό, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφέρουμε το καφέ-μπαρ Amnesia, με τις εξαιρετικές ροκ και όχι μόνο μουσικές επιλογές.

(πηγή: www.kathimerini.gr)