Τήνος

Χειροποίητο νησί
Κορνήλιος Καστοριάδης

Νομός
Η Τήνος, είναι το τρίτο σε έκταση νησί των Κυκλάδων και είναι ευρύτερα γνωστή για το ιερό ίδρυμα της Ευαγγελιστρίας στο οποίο βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Το νησί είναι πατρίδα μεγάλων καλλιτεχνών του μαρμάρου και του χρώματος όπως ο Γύζης, Χαλεπάς, Λίτρας, Φιλλιπότης, Βιδάλης κ.ά. Η Τήνος διαθέτει πλούσια φυσική ομορφιά και σπουδαία Λαϊκή τέχνη με περισσότερους από 650 περιστερώνες, ξωκλήσια, βρύσες, ανεμόμυλους. Με περισσότερα από 45 παραδοσιακά μεσαιωνικά χωριά, καλντερίμια και πεζοπορικές διαδρομές με αρχαιολογικά μνημεία.

Γεύσεις
Η Τήνος είναι στην κυριολεξία ένας γευστικός παράδεισος. Ανάμεσα στις επιλογές σας οι τηγανητή λιαστή ντομάτα, οι αγγινάρες, η λιαστή Λούζα (αλλαντικό), οι Φυρταλιές (ομελέτες διαφόρων ειδών), τα ντόπια τυριά (κοπανιστή και μυζήθρα), τα αμυγδαλωτά και οι λουκουμάδες. Επίσης δοκιμάστε πηχτή, πιτσούνια, κουνέλι στιφάδο, αγκινάρες σε λαδολέμονο, ντόπια κρέατα, ρεβιθοκεφτέδες, μαραθοκεφτέδες, σαλιγκάρια τηγανητά, νιτράδα με σύγλινο, παστέλι σερβιρισμένο πάνω σε φύλλα λεμονιάς, γλυκές τυρόπιτες, κατμέρια, ψαράκια. Στο νησί υπάρχουν πολύ γευστικά λαχανικά, οπωροκηπευτικά, πατάτες, γαλακτοκομικά (όπως η γραβιέρα). Επίσης θα σας κερδίσει το άριστης ποιότητας θυμαρίσιο μέλι και το περίφημο ροζακί σταφύλι. Από γλυκά ξεχωρίζουν οι λουκουμάδες της Αίγλης από το 1876, τα αμυγδαλωτά του Βιδάλη και τα γλυκά του Χάλαρη.
Από την Τήνο μπορείτε να αγοράσετε θρησκευτικά αναμνηστικά, γλυπτά από μάρμαρο, παραδοσιακά υφαντά, χειροποίητα καλαθάκια (φημισμένοι είναι οι καλαθοπλέκτες του Βώλακα) και φυσικά τοπικά προϊόντα όπως λούζες, τυράκια, τουρσιά (αγκινάρα, κρίταμο), γλυκά του κουταλιού.

Η Πόλη
Η σημερινή πρωτεύουσα, η Χώρα, άρχισε να αναπτύσσεται τον 18ο αιώνα και έχει περίπου 4.000 κατοίκους. Η Χώρα με το λιμάνι είναι το κέντρο για την επίσκεψη και των άλλων χωριών του νησιού, μικρών και μεγάλων. Τα περισσότερα είναι ανέπαφα, κάτασπρα που στολίζουν την Τηνιακή ύπαιθρο που είναι πλούσια σε ομορφιές και σε εναλλαγή τοπίων. Η Τήνος είναι ιδιαίτερα ορεινή (ψηλότερη κορυφή ο Τσικίνας 713 μέτρα), με μερικές μικρές και εύφορες κοιλάδες. Το νησί έχει τη δική του χαρακτηριστική αρχιτεκτονική αρμονία με μικρά χωριά που στολίζουν κάτασπρα σπίτια, περιστεριώνες και αμέτρητα εκκλησάκια. Αξίζει να επισκεφθείτε τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα στα Κιόνια, το ανεξερεύνητο σπήλαιο στην παραλιακή θέση Γαστριά, το Εξώμποργο όπου η αρχαία πρωτεύουσα του νησιού, το χωριό Βώλαξ με τους στρογγυλούς γρανιτένιους ογκόλιθους. Δείτε Πρέπει να δείτε:
Την εκκλησία της Παναγίας και το μαυσωλείο των θυμάτων από τη βύθιση της Ελλης, τον ορθόδοξο μητροπολιτικό ναό των Ταξιαρχών με το θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο φτιαγμένο στην Κωνσταντινούπολη τον 17ο αιώνα και το μαρμάρινο καμπαναριό, τις άλλες παλιές εκκλησίες (Μαλαματένια, Αη Γιάννης, Άη Νικόλας, Άη Λευτέρης, Αγία Παρασκευή) με όμορφα τέμπλα και εικόνες, τη γραφική Παλάδα με το καθολικό μοναστήρι San Antonio (1743), τον καθολικό ναό του Αγίου Νικολάου με το ξυλόγλυπτο αλτάριο, το Πνευματικό κέντρο με πλούσια βιβλιοθήκη του Δήμου, το Εκκλησιαστικό Λύκειο (έργο του υιού Πικιώνη), την Υφαντουργική Σχολή και την τετράπλευρη σκαλιστή Κάτω Βρύση (1978). Σημαντικό είναι το χωριό Τριάνταρος (με τις γούρνες, τα παλιά κοινόχρηστα πλυντήρια), το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας (με το κρυφό σχολειό και οστεοφυλάκιο επιφανών Τηνίων). Μη ξεχάσετε να δείτε από κοντά ένα από τους χίλιους περιστεριώνες του νησιού που όλοι τους είναι περίτεχνες φωλιές πάνω σε λιθόχτιστα οικοδομήματα στα οποία το κάτω πάτωμα είναι αποθήκη του 18ου και 19ου αιώνα. Οι Περιστεριώνες φτάνουν σε ύψος τα 7-8 μέτρα και χρησιμοποιούνται από την εποχή της Βενετοκρατίας. Συγκρότημα σπουδαίων περιστεριώνων θα δείτε στον Ταραμπάδο, στο Λιβάδι Κώμης – Καλλονής και στην περιοχή Στενής Φαλλατάδου.
Tο Eξωμβούργο είναι ένας επιβλητικός απότομος λόφος που δεσπόζει σε όλο το νησί σε υψόμετρο 640 μέτρων. Θα δείτε τα ερείπια της αρχαίας πόλης και του κάστρου ενώ στους πρόποδες ανεβαίνοντας είναι μια ερειπωμένη μεγάλη εκκλησία, η Aγία Eλεούσα. Λίγο πιο πάνω είναι ένα ολόκληρο συγκρότημα με ναό και σπήλαιο αφιερωμένο στην Παναγία της Λούρδης, προσκύνημα των Kαθολικών, κάθε χρόνο τον Iούλιο.
Στον Πύργο να δείτε τις εκκλησίες του Aγίου Nικολάου και του Aγίου Δημητρίου, το νεκροταφείο με τα εξαίρετα λιθόγλυπτα, τις μαρμάρινες βρύσες, το Mουσείο Xαλεπά, το Mουσείο Πανορμιτών Kαλλιτεχνών, το σπίτι του Nικηφόρου Λύτρα, καθώς και την Σχολή Kαλών Tεχνών. Aυτό που θα σας εντυπωσιάσει σίγουρα είναι τα κλειδιά των σπιτιών που οι κάτοικοι αφήνουν πάνω στις πόρτες τους. Tα Yστέρνια είναι χωριό ναυτικών και καλλιτεχνών. Πάνω από το χωριό, στο διάσελο που βγαίνει για τον Πύργο θα δείτε πολλούς εγκαταλελειμμένους ανεμόμυλους, σημάδι πως κάποτε στην περιοχή υπήρχε μεγάλη παραγωγή σιτηρών. Η Καρδιανή είναι ένα ακόμη όμορφο χωριό, σκαρφαλωμένο κυριολεκτικά σε μια πλαγιά, πολύ γραφικό, καταπράσινο, με πολλά νερά και με εξαίρετη θέα. Ένα άλλο χωριό που αξίζει να δείτε είναι ο Bώλακας που οι κάτοικοί του ασχολούνται κυρίως με την καλαθοπλεκτική. Oλόγυρα από το χωριό υπάρχουν τεράστιοι στρογγυλεμένοι ογκόλιθοι που δημιουργούν ένα θέαμα και διαμορφώνουν ένα τοπίο εξωτικό και μοναδικό. Το Kτικάδο είναι ένα επίσης γραφικό χωριό με μια εξαιρετική θέα προς την παραλία Kιόνια. Tέλος, η Tήνος διαθέτει και όμορφα σπήλαια και ένα από αυτά, η Mυγοσπηλιά, είναι μακάβριο καθώς σέρνεστε για να μπείτε μέσα και στο εσωτερικό θα βρείτε πολλά οστά και σμήνη από πράσινες ενώ το γεωλογικό, ιστορικό και εντομολογικό ενδιαφέρον του είναι μεγάλο. Βέβαια υπάρχουν και σπήλαια με σταλακτίτες ή με πηγές γλυκού νερού.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο (22830 22670), βρίσκεται κοντά στο ναό της Παναγίας. Εκτίθενται ευρήματα από διάφορες περιοχές του νησιού - Κιόνια, Εξώμβουργο (7ος αιώνας π.Χ.), την επιτύμβια στήλη που εικονίζει γυμνό νέο καθισμένο σε χαμηλό πεσσό, σημαντικό έργο της ύστερο-κλασικής νησιωτικής ιωνικής τέχνης (μέσα 4ου αιώνα π.Χ.).
Γλυπτοθήκη Τηνίων Καλλιτεχνών και Πινακοθήκη (22830 22256), βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία της Παναγίας. Διαθέτει συλλογή από έργα του Κωνσταντίνου Παρθένη, Δημητρίου Φιλιππότη, Νικηφόρου και Νικολάου Λύτρα, Γεωργίου Ιακωβίδη, Νικολάου Γύζη, Λαζάρου Σώχου, αδελφών Βιτάλη κ.ά. Στην Πινακοθήκη υπάρχει πλούσια συλλογή από αντίγραφα έργων μετάλλων ζωγράφων της Αναγέννησης - Τιτσιάνο, Βελάσκεθ, Βερονέζε. Το Ιερό Ίδρυμα διαθέτει σκευοφυλάκιο με εκκλησιαστικά κειμήλια, έκθεση με αντίγραφα εικόνων της Παναγίας, διαφόρων εποχών και τεχνοτροπιών, βιβλιοθήκη με σπάνια βιβλία, καθώς και αίθουσα με εκκλησιαστικά, λειτουργικά σκεύη και άμφια.

Υγεία
Κέντρο Υγείας Τήνου, 22830-23781
Αγροτικό Ιατρείο Ιστέρνια, 22830-31206
Αγροτικό Ιατρείο Κώμη, 22830-51210
Αγροτικό Ιατρείο Στενής, 22830-41229

Ακτοπλοϊκή σύνδεση
Σύνδεση με το λιμάνι του Πειραιά, Ραφήνας, Λαυρίου, Θεσσαλονίκης και τα νησιά του Κυκλάδων.
Λιμεναρχείο Τήνου, 22830-22348
Λιμεναρχείο Πειραιά, 210-4226000
Λιμεναρχείο Λαυρίου, 22920-25249
Λιμεναρχείο Ραφήνας, 22940-23150
Λιμεναρχείο Θεσσαλονίκης, 22310-53105
Πρακτορείο Τήνου, 22380-22348
Πρακτορείο Πειραιά, 210-4124800
Πρακτορείο Ραφήνας, 22940-22700

Οδική σύνδεση
Στο νησί οι μετακινήσεις γίνονται με λεωφορεία του τοπικού ΚΤΕΛ ενώ υπάρχουν και αρκετά ταξί.

Χρήσιμα Τηλέφωνα
Δήμος Τήνου, 22830-22234
Τουριστική Αστυνομία, 22830-237670
Αστυνομία, 22830-22255
Λιμεναρχείο, 22830-22348
ΟΤΕ, 22830-22499
ΕΛΤΑ, 22830-22247
Ταξί, 22830-22234
Δήμος Εξωμβούργου, 22830-51801
Ταξί Καλλονής, 22830-51210
Κοινότητα Πανόρμου, 22830-31262
Αστυνομία Πάνορμος, 22830-31371
Ταξί Πάνορμος, 22830-31250

Παραλίες
Η Τήνος έχει πολύ όμορφες παραλίες που όμως ο αέρας αναστατώνει συνεχώς, οι ντόπιοι μάλιστα χαριτολογούν, αποκαλώντας τους ανέμους με ονόματα όπως καρεκλάτος (που σηκώνει καρέκλες) και τραπεζάτος (σηκώνει τραπέζια). Οι καλύτερες παραλίες βρίσκονται στο νοτιοδυτικό τμήμα και διαθέτουν ψιλή άμμο. Εντυπωσιακές είναι η Παχιά 'Αμμος, η Λιβάδα και η Αγία Κυριακή. Η καλύτερη είναι η Απγανιά που όμως θέλει περπάτημα για να την απολαύσεις. Οι πιο γνωστές και μαζικές είναι η Κολυμπήθρα, οι παραλίες στον 'Αγιο Ιωάννη Πόρτο και στον 'Αγιο Σώστη, στον Πάνορμο, στα Υστέρνια και στην Καρδιανή. H παραλία στα Kιόνια είναι συνδυασμός ψιλού βότσαλου και άμμου. Οι δύο παραλίες της Kολυμπήθρας διαθέτουν ψιλή άμμο. Η απομονωμένη παραλία της Λιβάδας έχει μαύρη χοντρή άμμο και βότσαλο.

Διαμονή Ξενοδοχεία
Στα πενήντα χωριά του νησιού θα βρείτε αρκετά δωμάτια προς ενοικίαση καθώς και ξενοδοχεία. Για την περίοδο των εορτασμών της Παναγίας θα πρέπει να έχετε προνοήσει πολύ νωρίτερα. Για πληροφορίες μπορείτε να ρωτήσετε στο Δήμο και την Αστυνομία ή να δείτε στο Internet.

Έθιμα – Εκδηλώσεις
Ο κύριος εορτασμός στο νησί είναι η εορτή της Παναγίας τον Δεκαπενταύγουστο. Όμως εορταστικές εκδηλώσεις γίνονται και στις 25 Μαρτίου, του Ευαγγελισμού. Το καλοκαίρι τιμώνται και τα θύματα του αντιτορπιλικού Έλλη που τορπιλίστηκε ανήμερα της Κοιμήσεως.
Σημαντικά πανηγύρια γίνονται στις 23 Αυγούστου, στην Κυρά Ξένη, στις 24 Σεπτεμβρίου στη Βουρνιώτισσα, στις 4 Δεκεμβρίου στην Αγία Βαρβάρα (Σμόβωλο), τη Δευτέρα του Πάσχα στον Κτικάδο (ένα εξαίρετο έθιμο όπου στήνεται η Tράπεζα της Aγάπης όπου όλο το χωριό, Kαθολικοί και Oρθόδοξοι τρώνε μαζί) και την Κυριακή του Θωμά στη Λακκωτιανή Ιστερνίων, τέλος την Πρωτομαγιά στο Βρυσί. Από 29 μέχρι 31 Αυγούστου πραγματοποιούνται στη χώρα και σε διάφορα χωριά σειρά εκδηλώσεων από την πολιτιστική εταιρεία Έκπλους.

Internet
Φωτογραφίες, www.dpgr.gr/usergalleries/thumbnails.php?album=31
Δήμος Τήνου, www.tinos.gr
Ξενοδοχεία, www.aloniahotel.gr/tinos.html
Διασκέδαση, www.e-exodos.net/gre/entertainment_area.php?aa=55
Στοιχεία για το νησί, www.cyclades-accommodation.gr/tinos
Αναβάσεις, www.oreivatein.com/climb/rock/tinos%20xobourgo.htm
Φωτογραφίες, www.pigeon.gr/new/picsblackwhite.html
Πληροφορίες, www.tinos.com.gr/index_gr.htm
Αξιοθέατα, www.greek-tourism.gr/tinos/axiotheata.htm
Διαμονή, www.clickhere.gr/hotels-greece/catdesgr.asp?Accommodation=4-Tinos
Διαμονή, www.gto.gr/listing/gr_greece_hotels/alphabetical_city_listing.php?ltr=%D4
Φωτογραφίες, 2tee-korth.kyk.sch.gr/alexandra/p29.htm

Αυτό το κείμενό μου δημοσιεύτηκε στο ταξιδιωτικό έντυπο ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ - Εφημερίδα Ημερησία, τ. 44 2004-2005