Στο περιθώριο μπαίνει ο τούρκικος καφές

Ενα φλιτζανάκι δυνατού τούρκικου καφέ μπορεί να ισοδυναμεί για ορισμένους με το απόλυτο σύμβολο της τουρκικής παράδοσης, αλλά οι ίδιοι οι Τούρκοι στρέφονται εσχάτως σε πιο σύγχρονες εκδοχές απόλαυσης, τύπου καπουτσίνο, για παράδειγμα, εσπρέσο ή, στην καλύτερη περίπτωση, τσαγιού. Ο παραδοσιακός καφές, που ψήνεται αργά στη χόβολη και σερβίρεται στα μικρά, χοντρά κατά προτίμηση φλιτζανάκια πρωτοεμφανίστηκε στα τουρκικά χώματα, γύρω στον 16ο αιώνα. Φαίνεται, όμως, ότι αυτή η παλαιά παράδοση δεν ταιριάζει με τους σημερινούς σύγχρονους ρυθμούς ζωής. Οι νεαροί Τούρκοι, όπως οι συνομήλικοί τους, σε όλον τον υπόλοιπο κόσμο, προτιμούν την απόλαυση ενός καπουτσίνο, ενός εσπρέσο ή ενός διπλού mocha macchiato, σε κάποια καφετέρια γνωστής διεθνούς αλυσίδας. Ορισμένοι βλέπουν σ’ αυτή την αλλαγή την απόδειξη ότι η Τουρκία είναι μια πολυπρόσωπη και δυτικοπρεπής χώρα. Αλλοι, πάλι, διατείνονται ότι το τσάι –η γλυκιά, μαύρη ποικιλία, που σερβίρεται σε μικρά, λεπτά ποτηράκια– είναι πιο παραδοσιακό από τον καφέ.

Από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όταν πρωτοέφθασε στην Κωνσταντινούπολη από την Υεμένη, ο «τούρκικος» καφές διαδόθηκε σε διάφορα μέρη της Ευρώπης και εξακολουθεί να πίνεται στα Βαλκάνια και στις χώρες της Μέσης Ανατολής. Από τους αρραβώνες και το διάβασμα των μελλούμενων στο μαύρο κατακάθι του, μέχρι το τελετουργικό της αρχαίας φιλοξενίας, ο τούρκικος καφές αποτέλεσε επί αιώνες τον σύνδεσμο της κοινωνίας, όπως αυτός αποτυπώνεται στην παροιμία που λέει «ένα φλιτζανάκι καφέ σημαίνει 40 χρόνια φιλίας».

Ο Χαμντί Ακάν, καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Αγκυρας, διατηρεί αναλλοίωτο το πάθος του για τον παραδοσιακό καφέ και παραμένει αδιάφορος στις «ρηχές» εναλλακτικές τού σήμερα. Σε δημοσκόπηση που έκανε μέσα από την ιστοσελίδα του (www.kahve.gen.tr) διαπίστωσε, ωστόσο, ότι πολλοί συμπατριώτες του προτιμούν το παραδοσιακό τσάι, που είναι πιο φθηνό, φύεται στην Τουρκία και ταιριάζει καλύτερα στα ήθη της.

Σε μια προσπάθεια να αναθερμάνουν το χαμένο ενδιαφέρον των Τούρκων για το παραδοσιακό καφεδάκι, ορισμένες εταιρείες αναβιώνουν το «προφητικό» παρελθόν του: πολλές καφετέριες προσλαμβάνουν επαγγελματίες -καφετζούδες, για να διαβάζουν το μαύρο κατακάθι στο φλιτζανάκι, όπου σύμφωνα με την παράδοση κρύβεται η μοίρα, προκειμένου να προσελκύσουν πελατεία. Ο Ακάν, από την άλλη, είχε μια καλύτερη ιδέα: πρότεινε στην κυβέρνηση να υποχρεώσει τις διεθνείς αλυσίδες καφέ να προσφέρουν και «τούρκικο». Ωστόσο, παραδέχεται ότι «όσοι πηγαίνουν για καφέ στα Starbucks (παρότι η συγκεκριμένη αλυσίδα προσφέρει τούρκικο καφέ), ενδεχομένως δεν θα ζητήσουν τούρκικο» και στη συνέχεια εντοπίζει την αιτία του.. κακού: «Δυστυχώς, ο τούρκικος καφές δεν μπορεί να σερβιριστεί σε διάφορες γεύσεις».

Ο Χαλούκ Τουνκάι, πάλι, επικεφαλής της εταιρείας παρασκευής καφέ Kocatepe Kahve, στην Αγκυρα, ισχυρίζεται ότι η άνοδος του πατριωτικού συναισθήματος στην Τουρκία συνοδεύει εκάστοτε και την άνοδο στις προτιμήσεις για τούρκικο καφέ. Οταν, για παράδειγμα, ορισμένες καταναλωτικές οργανώσεις κήρυξαν εμπάργκο στα αμερικανικά προϊόντα, ως συνέπεια της απόφασης επιτροπής του αμερικανικού Κογκρέσου να αναγνωρίσει τη γενοκτονία των Αρμενίων, το 1915, οι Τούρκοι έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στο παραδοσιακό καφεδάκι. Ωστόσο, ομολογεί ότι ο τούρκικος δεν είναι πια trendy στην πατρίδα του.

(πηγή: www.kathimerini.gr, 7/11/2007)