Μονεμβασία

Υπάρχουν δεκάδες κάστρα στην Ελλάδα. Κάποια στέκουν εντελώς ερειπωμένα, άλλα έχουν διαμορφωθεί σε αρχαιολογικούς χώρους. Mόνο τρία παραμένουν ολοζώντανα, και ας έχουν περάσει αιώνες από την εποχή που αναχαίτιζαν πειρατές και εχθρούς. Δεν σταμάτησαν να κατοικούνται ούτε στιγμή. Γνώρισαν δόξες, καταστροφές, πολιορκίες. Είδαν πληθυσμούς να φεύγουν, άλλους να έρχονται. Έζησαν την παρακμή, αλλά δεν κατέληξαν κέλυφος άψυχο. Η Μονεμβασιά, η Παλιά πόλη της Ρόδου, το κάστρο των Ιωαννίνων, ενισχύουν πλέον μια άλλου τύπου άμυνα: τη συναισθηματική. Οι πύλες και τα παραπόρτια τους, οι ντάπιες και οι πολεμίστρες βάλλουν σήμερα κατά του άγχους, της ανίας, της ασφυξίας του άστεως.

1147 μ.Χ. Η Μεσόγειος τρέμει τους φοβερούς Νορμανδούς. Όλη; Όχι, ένα μικρό κάστρο στο νότο της Πελοποννήσου αντιστέκεται και κερδίζει «με το σπαθί του» τη φήμη του απόρθητου κάστρου και του ασφαλούς λιμανιού. Για περισσότερο από έξι αιώνες θα αποτελέσει σημαντικό εμπορικό σταθμό για ολόκληρη την ευρύτερη περιοχή. Οι βυζαντινοί αυτοκράτορες θα το κανακέψουν με ιδιαίτερα προνόμια, θα το προικίσουν με επιβλητικές εκκλησίες, θα το τειχίσουν και θα το προστατέψουν. Αλλά, φευ, κάποια στιγμή θα το παραδώσουν. Οι επόμενοι κύριοί του θα εκτιμήσουν εξίσου την εμπορική του αξία. Τα προνόμιά του θα συνεχιστούν, περίπου απαράλλακτα, και επί οθωμανικής περιόδου. Και γιατί συνέβησαν όλα αυτά; Παρακινδυνευμένα τα γενικευμένα ιστορικά συμπεράσματα. Μια πανέμορφη μέρα στον ίσκιο της Αγιά-Σοφιάς, ψηλά στην κορυφή της Μονεμβασιάς, θα σε κάνει να πιστέψεις ότι αυτή η gloria mundi δεν είχε παρά ένα αποτέλεσμα: τη δημιουργία ενός υπέροχου σκηνικού, βαθιά ρομαντικού, απ' όπου μπορείς να ατενίζεις τη θάλασσα και να αναρωτιέσαι για το νόημα της ζωής.

Η κεντρική πύλη της Μονεμβασιάς είναι μια χοάνη που μας τραβάει πίσω στο χρόνο. Την πρώτη φορά που επισκεπτόμαστε την καστροπολιτεία είμαστε απροετοίμαστοι για αυτό το συναίσθημα. Αφήνουμε αμέριμνοι τα αυτοκίνητα στο πάρκινγκ μπροστά από τα τείχη και περνάμε χαλαρά την πύλη μαζί με τους υπόλοιπους τουρίστες. Ξαφνικά αποκαλύπτεται το εσωτερικό, βγαλμένο από τις σελίδες μιας σάγκας ιπποτών, υπέροχο σκηνικό θεάτρου εποχής - ένας ολοζώντανος οικισμός που έχει διατηρήσει αναλλοίωτη τη βυζαντινή του φυσιογνωμία, μπολιασμένος φυσικά και με άλλα πολιτισμικά στοιχεία από τους κατά καιρούς «επισκέπτες» του. Το ανηφορικό καλντερίμι δείχνει το δρόμο για την πρώτη γνωριμία με το κάστρο. Υπήρξε η κεντρική εμπορική οδός στα χρόνια της ακμής του οικισμού - ακόμη και σήμερα εδώ νιώθεις το σφυγμό της τουριστικής κίνησης. Οι περισσότερες επιχειρήσεις συνωστίζονται στο αρχικό της τμήμα: καφέ, εστιατόρια, μικρά μαγαζάκια με σουβενίρ. Ένα απλό πέτρινο κτίριο που κοσμείται από την προτομή του Ρίτσου αποτελεί μία από τις βασικές στάσεις. Ήταν το σπίτι του μεγάλου ποιητή. Κι έπειτα, ο Ελκόμενος Χριστός, η Μητρόπολη του κάστρου. Ακριβώς απέναντι στεγάζεται η αρχαιολογική συλλογή του οικισμού. Έχει στηθεί με σύγχρονη μουσειακή αντίληψη, με γνώμονα να παρουσιάσει απλά, όμως με σαφήνεια, όχι μόνο αποσπασματικά ευρήματα, αλλά το σύνολο της ζωής μέσα στο κάστρο. Το καταφέρνει, κυρίως χάρη στις πολύ επεξηγηματικές πινακίδες που συμπληρώνουν τα μάλλον λιγοστά ευρήματα. Χαρακτηριστική αυτής της εκθεσιακής αντίληψης, η προθήκη με τις περίτεχνες οθωμανικές πίπες. Αντί να προβληθούν σαν απλά διακοσμητικά αντικείμενα, τοποθετήθηκαν ανάλογα με την περιοχή προέλευσης της καθεμίας, με τρόπο ώστε να διαφαίνεται το πλέγμα των εμπορικών σχέσεων του 17ου και 18ου αιώνα. Η ευγενέστατη κυρία στην υποδοχή μάς πληροφορεί ότι από το μουσείο μπορούμε να πάρουμε και το κλειδί για το ναό της Αγίας Σοφίας στην Πάνω πόλη.

Στο κεντρικό καλντερίμι, κάθε κτίριο έχει κάτι που αξίζει να περιεργαστούμε: τα βενετσιάνικα στοιχεία στην πρόσοψη της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, η επιγραφή πάνω από την κεντρική πύλη του Αγίου Νικολάου, ο 'Αγιος Ανδρέας στην ίδια γειτονιά... Μέσα στον οικισμό της Μονεμβασιάς υπάρχουν περισσότεροι από είκοσι ναοί. Ιδανικό θα ήταν να μπορούσαμε να επισκεφθούμε το εσωτερικό τους, για να θαυμάσουμε τα περίτεχνα τέμπλα ή τις τοιχογραφίες. Για ευνόητους λόγους, όμως, είναι κλειδωμένοι. Μετά τον 'Αγιο Νικόλαο, το καλντερίμι αρχίζει πλέον να κατηφορίζει προς την έξοδο της Ανατολικής πύλης. Σε αυτό το σημείο τα περισσότερα σπίτια είναι χαλάσματα. Τα εσωτερικά τους ρημαγμένα, σε πολλά από αυτά διακρίνεται η στέρνα. Πλούσιο κάστρο η Μονεμβασιά, αλλά χωρίς νερό. Η συλλογή των υδάτων γινόταν σχεδόν με ευλάβεια από τους κατοίκους. Μάλιστα, οι μεγαλύτεροι καβγάδες μεταξύ γειτόνων είχαν αυτό ακριβώς ως αντικείμενο: το νερό.

Κατευθυνόμενοι προς το θαλασσινό κτίριο, προσπερνάμε την ασπροβαμμένη εκκλησία της Παναγίας της Χρυσαφίτισσας και αναζητάμε τη Νότια πύλη, το «Πορτέλο», που βγάζει κατευθείαν στη θάλασσα. Πρόκειται για μια μικρή, «ανεπίσημη» πόρτα, που οδηγεί σε ένα επίσης μικροσκοπικό πλάτωμα, που το γλείφει η θάλασσα - η πιο μίνι παραλία της Πελοποννήσου! Οι τολμηροί μπορούν να επιχειρήσουν το πρώτο μπάνιο της χρονιάς. Οι υπόλοιποι θα αναζητήσουμε το κτίριο του εγκαταλειμμένου παλιού χαμάμ, ονειρευόμενοι ζεστά μπάνια μέσα σε τολύπες αρωματικών ατμών. Αργότερα, αραγμένοι στη βεράντα του Ενετικού, αργοπίνοντας καπουτσίνο και δοκιμάζοντας αμυγδαλωτό (χαρακτηριστικό γλυκό της περιοχής), επιδιδόμαστε στη γνωστή «φαντασιακή μονόπολη» των ταξιδιωτών - θέλουμε να τα αγοράσουμε όλα, και ειδικά εκείνο το υπέροχο τρίπατο αρχοντικό δίπλα στο θαλασσινό τείχος με τις καμάρες (σύμφωνα με τον κατατοπιστικό οδηγό του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων, πρόκειται για το αρχοντικό της Ρεβέκκας Μαστραποστόλη, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά του οικισμού).

Τελευταία και... καταϊδρωμένη η ανηφόρα: η Πάνω πόλη οχυρωμένη στην κορυφή του βράχου φαίνεται πολύ μακρινή, καθώς την ατενίζουμε από τον κάτω οικισμό. Όσο όμως ανεβαίνουμε το καλντερίμι, συνειδητοποιούμε ότι χωρίς να διανύσουμε αυτή τη διαδρομή δεν έχουμε δει τον οικισμό. Στα πόδια μας η Κάτω πόλη σε ένα καταπληκτικό κάδρο, ενώ ψηλά διακρίνεται η κεντρική πύλη της πάνω γειτονιάς. Σε αντίθεση με την τουριστική βουή «κάτω», εδώ απλώνεται η σιωπή του χρόνου. Μέσα από τα χαλάσματα ξεφυτρώνουν κίτρινες μαργαρίτες και παπαρούνες. Λίγο ψηλότερα συναντάμε την εκκλησία της Αγίας Σοφίας, χτισμένη στην άκρη ενός ιλιγγιώδους γκρεμού. Χρονολογείται από το 12ο αιώνα και δεν είναι απλώς η πιο ενδιαφέρουσα της Μονεμβασιάς, αλλά και ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία ολόκληρης της Πελοποννήσου. Κρυφακούμε τους ψιθύρους του παρελθόντος ανάμεσα στα ερείπια: Να βρούμε τις μεγάλες δημόσιες δεξαμενές, την οθωμανική κρήνη, να φτάσουμε μέχρι την Ακρόπολη που περιστοιχίζεται από τη mura rossa (το κόκκινο τείχος), να συλλογιστούμε μελαγχολικά τα πεπρωμένα της ιστορίας. Πώς είναι δυνατόν η δόξα να καταλήγει σκηνικό για χαρούμενους ταξιδιώτες;

Πού θα μείνετε
Βυζαντινό Παραδοσιακό αναπαλαιωμένο κτίριο στο κεντρικό καλντερίμι του κάστρου. Δωμάτια διακοσμημένα σε ρομαντικό στιλ. Προνομιούχα αυτά που διαθέτουν μπαλκόνι. (27320 61254, από € 59)
Κελιά Το κεντρικό κτίριο βρίσκεται δίπλα στην Παναγία τη Χρυσαφίτισσα. Πρόκειται για παλιά κελιά μοναχών. Το ξενοδοχείο όμως διαθέτει δύο ακόμη δωμάτια στο κεντρικό καλντερίμι, με προσεγμένη ρομαντική διακόσμηση. (27320 61767, από € 85)
Λαζαρέτο Βρίσκεται έξω από το μεσαιωνικό οικισμό, λίγο πριν από την είσοδο στο κάστρο, χάρη όμως στην αρχιτεκτονική των (νεότευκτων κτιρίων) και την προσεγμένη διακόσμηση, κερδίζει αρκετούς πόντους στις προτιμήσεις των ταξιδιωτών, που θέλουν να παρκάρουν το αυτοκίνητο έξω από το δωμάτιο τους. Το πρωινό δεν συμπεριλαμβάνεται στην τιμή. (2732061991-4, από € 88)
Μαλβάζια Στην καρδιά του μεσαιωνικού οικισμού, συγκρότημα τριών κτιρίων με επιβλητική ατμόσφαιρα. Λιτή διακόσμηση με ρομαντικές πινελιές. (27320 61722, από € 53)
Παραδοσιακοί Ξενώνες Αρδάμης Από τις καλύτερες προτάσεις διαμονής μέσα στο κάστρο. Δυνατό ατού,
οι απλόχωρες σουίτες (90 και 50 τετραγωνικών μέτρων!), καθώς και τα διαμερίσματα (140 και 120 τετρ.μ.). Πρωινό δεν σερβίρεται. (27320 61886, από € 82)
Ενοικιαζόμενα Δωμάτια Τάκις Παπαδάκις Απλή πρόταση διαμονής μέσα στο κάστρο, που όμως διόλου δεν στερείται γοητείας. Δωμάτια διακοσμημένα με ρομαντικούς υπαινιγμούς. (27320 61886, από 60€)

Πού θα φάτε
Δύο είναι οι δημοφιλέστερες διευθύνσεις μέσα στο Κάστρο, το Κανόνι και η Ματούλα. Το πρώτο είναι πιο τουριστικό, αλλά με σταθερή ποιότητα στα φαγητά του, η δεύτερη έχει τη γοητεία της παλιάς ταβέρνας, τόσο ως χώρος όσο και ως γεύση. Δοκιμάστε οπωσδήποτε τα ντολμαδάκια αβγολέμονο, αλλά και το χοιρινό της κατσαρόλας με ντόπιο κρέας. Αν πάλι το ζητούμενο είναι να φάτε απολαμβάνοντας τη θέα του κάστρου, τότε κατευθυνθείτε απέναντι στο σύγχρονο οικισμό: οι ταβέρνες Ακρογιάλι και Βυθός έχουν ωραίο ψάρι προσεγμένη διακόσμηση και προνομιακή θέα.

(πηγή: www.athinoramatravel.gr)