Η γέφυρα της Βενετίας

Το έτος 828 ο πλέον διακεκριμένος επισκέπτης της Βενετίας εξ Ανατολών, ο Αγιος Μάρκος, κατέλυσε στην πόλη. Τα λείψανά του φυγάδευσαν από την Αλεξάνδρεια δύο έμποροι και τα μετέφεραν στη Γαληνοτάτη, μη ίσως συνειδητοποιώντας τη σημασία και το μέγεθος της πράξης τους. Ετσι, η νέα Δημοκρατία απέκτησε προστάτη άγιο, αλλά και έγιναν δίδυμες πόλεις με την Αλεξάνδρεια. Ενας συμβολικός δεσμός σφραγίσθηκε με ολόκληρη την Εγγύς Ανατολή.

Παράδοξη σχέση

Τη μικρή εκείνη πόλη της λιμνοθάλασσας, το εμπόριο με την Ανατολή μεταμόρφωσε σε πλούσιο, ισχυρό και ανεξάρτητο κράτος που στην ακμή του είχε εμπορικές σχέσεις στενές με Μουσουλμάνους, Χριστιανούς και Εβραίους του ισλαμικού κόσμου. Η έκθεση «Βενετία και Ισλάμ: 828-1797», που πραγματοποιείται στην Πόλη των Δόγηδων, έχει ήδη παρουσιαστεί στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη. Τούτη, όμως, είναι πλουσιότερη κατά 150 έργα (πίνακες, σχέδια, χαρακτικά, χάρτες, βιβλία, υφαντά, χαλιά, γλυπτά, μεταλλουργήματα, υαλοτεχνήματα κ.ά. τεχνουργήματα), τα οποία διευρύνουν τον ορίζοντα εντός του οποίου αναπτύσσεται το θέμα. Ετσι, όπως γράφει ο Ρόντρικ Κονγοέι Μόρις στην International Herald Tribune, μεγαλώνει και το νόημά της.

Πιο συγκεκριμένα. Τα παράδοξα της σχέσης αυτής αποκαλύπτονται στο κυριότερο τμήμα της έκθεσης, στη Σάλα ντέλο Σκρουτίνιο του Παλατιού των Δόγηδων, η οροφή της οποίας είναι διακοσμημένη με τις νίκες της Γαληνοτάτης. Ξεχωριστή θέση κατέχει η ναυμαχία της Ναυπάκτου, όπου η Δυτική Συμμαχία σχεδόν εκμηδένισε τον τουρκικό στόλο. Η Βενετία σπανίως έκανε συμμαχίες, γιατί δεν είχε το περιθώριο, εάν ήθελε να διατηρήσει την ευμάρειά της, η οποία εν πολλοίς εξαρτιόταν από τις ομαλές σχέσεις με τους ηγεμόνες του Ισλάμ, προκειμένου απρόσκοπτα να διενεργείται το εμπόριο.

Η υαλουργία Μουράνο χτίστηκε πάνω σε τεχνολογία εισηγμένη από τον ισλαμικό κόσμο. Και όταν άρχισε να φθίνει εκεί, οι Μουσουλμάνοι αγοραστές στράφηκαν στην αγορά του Μουράνο.

Οι Βενετσιάνοι ήταν οι πρώτοι Ευρωπαίοι που γοητεύτηκαν από την κεραμική του Ιζνίκ στην Τουρκία, η οποία παρέμεινε δημοφιλής στη Δύση για πάνω από έναν αιώνα. Αντίστοιχα στη Βενετία αναπτύχθηκε μια παρόμοια βιομηχανία που αντέγραφε τον ζωηρό, φυτικό διάκοσμο των κεραμικών εκείνων, τα ωραία γαρίφαλα, τις παιώνιες, τους υάκινθους, τις τουλίπες με τα μακριά φύλλα. Τα χρώματα αυτά πλούτισαν με τη ζωντάνια και το φως τους την παλέτα των ζωγράφων της Βενετίας.

Ο Λορέντσο Λότο ήταν ένας από τους ζωγράφους που μόχθησαν να αποδώσουν με ακρίβεια τα χαλιά, αυτά τα οποία είχαν σε μεγάλη εκτίμηση οι κτήτορές τους, χαρακτηριστικό είναι το έργο του «Ο Τζιοβάνι ντελα Βόλτα και η οικογένειά του» (από την Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου). Ανάμεσα στα εκθέματα ξεχωρίζουν πολύ ωραία χαλιά από την Αίγυπτο, την Τουρκία, την Περσία, ένα διαστάσεων 9,70 μέτρα επί 3,75 (από τη Σκουόλα ντι Σαν Ρόκο).

Στην αρχιτεκτονική, η πολύχρονη σχέση με την Ανατολή οδήγησε σε μια «ανατολικοποίηση» των δημόσιων κτιρίων, εμφανής στο Παλάτι των Δόγηδων, το οποίο με τη σειρά του δημιούργησε ένα νέο στιλ, το βενετσιάνικο γοτθικό, όπως λέγεται σήμερα, μια ευφρόσυνη σύμμειξη του ύφους του Βορρά με το ύφος της Ανατολής.

Ακόμη και η Βασιλική του Αγίου Μάρκου, χτισμένη, όταν ακόμη η Βενετία ήταν ημιαυτόνομο προκεχωρημένο φυλάκιο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και πάνω στο πρότυπο του ναού των Αγίων Αποστόλων, στην Κωνσταντινούπολη, υπέστη κάποιες ανατολίτικες τροποποιήσεις. Οι Βυζαντινοί τρούλοι ανυψώθηκαν και, σε προφίλ σήμερα, μοιάζουν με τζαμιά και θολωτούς τάφους των Μαμελούκων, ενώ οι πυλώνες διαμορφώθηκαν έτσι ώστε να αναδίνουν μια μαυριτανική ατμόσφαιρα. Οι Βενετσιάνοι αρχιτέκτονες συνέχισαν να αναπαράγουν το μοντέλο του τροποποιημένου ναού του Αγίου Μάρκου και τον 16ο αιώνα, ο Παλάντιο πρόσθεσε δύο καμπαναριά, στο σχέδιό του για τον ναό του Ρεντετόρε, τα οποία ανακαλούσαν τη λιγνή εικόνα που διαγράφουν στον ορίζοντα οι μιναρέδες. Ο Τζιοβάνι Μπελίνι (αδελφός του Τζεντίλε) ήταν εκείνος που εν φαντασία εναρμόνισε τους κόσμους της Δύσης και της Ανατολής στον τεράστιο πίνακά του με τον Αγιο Μάρκο διδάσκοντα, όπου στο βάθος μια φανταστική άποψη της πλατείας του Αγίου Μάρκου θα μπορούσε να είναι το σκηνικό για τις «Χίλιες και μία νύχτες».

(πηγή: www.kathimerini.gr, 9/11/2007)