Ο αρκτικός δίαυλος γεννιέται...

Τι προοπτικες και διαμάχες προκαλεί στον Βόρειο Πόλο η άνοδος της θερμοκρασίας

Ο Aρκτικός Ωκεανός έως σήμερα απολαμβάνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο από τους φυσιοδίφες αλλά, τις τελευταίες δεκαετίες, και από πολιτικούς, οικονομολόγους, με σκοπό τη διαμόρφωση εξωτερικών πολιτικών και συμμαχιών λόγω των διαγραφόμενων νέων ενεργειακών προοπτικών. Το 20-30% των προς ανεύρεση αποθεμάτων υπολογίζεται ότι βρίσκονται στη συγκεκριμένη περιοχή. Οι υψηλές τιμές παραγωγής ενέργειας, τα νέα ναυπηγικά σχέδια, τα σύγχρονα εξαρτήματα και οι σύγχρονοι μέθοδοι εξόρυξης, τα υψηλής ευαισθησίας ανεπτυγμένα συστήματα εντοπισμού και εξεύρεσης κοιτασμάτων πετρελαίου, οι αισθητήρες ογκομετρικού υπολογισμού κοιτάσματος, σε συνδυασμό με την οικονομικότερη εκμετάλλευση των μεταφορών από Ατλαντικό προς Ειρηνικό, έχουν δραστηριοποιήσει τις κυβερνήσεις της περιοχής όπως των ΗΠΑ, Καναδά, Δανίας / Γροιλανδίας, Νορβηγίας και Ρωσίας στον ανταγωνισμό δικαιωμάτων ή και καθορισμό διεκδικήσεων με γνώμονα το οικονομικό τους συμφέρον.

1.000 μίλια λιγότερα
Η προοπτική δημιουργίας αρκτικού διαύλου δεν προσβλέπει μόνο στη μείωση των αποστάσεων αλλά και στην ασφαλή διέλευση των μεταφερόμενων φορτίων. Η απόσταση Σαγκάη – Ρότερνταμ μέσω της βορειοανατολικής αρκτικής θαλάσσιας διαδρομής είναι μικρότερη περίπου κατά 1.000 ναυτικά μίλια από αυτή της γνωστής μέσω Σουέζ. Οι διώρυγες όμως του Παναμά και του Σουέζ εκμεταλλεύονται ήδη το μέγιστο των δυνατοτήτων τους, ενώ ο σχεδιασμός διεύρυνσης προβλέπεται ότι θα αξιοποιηθεί από την αναμενόμενη οικονομική ανάπτυξη των νοτιοανατολικών χωρών της Ασίας. Οποια επιπρόσθετη ανάπτυξη εμπορίου θα πρέπει να διέρχεται είτε από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδος ή μέσω της σύντομης διέλευσης του Αρκτικού Κύκλου. (Η Κίνα εύλογα ενδιαφέρεται άμεσα για τη διέλευση των μεγάλων πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων.)

Σύμφωνα με τις παρούσες κλιματολογικές μετρήσεις, η μέση θερμοκρασία στον Αρκτικό Ωκεανό υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί μεταξύ 3 και 9 βαθμών Κελσίου κατά τη διάρκεια του αιώνα, ήτοι σε διπλάσια μέση τιμή από ό,τι στον υπόλοιπο κόσμο. Οι σχετικές μετρήσεις μάλιστα οδηγούν σε συμπέρασμα ότι το 2040 ο Αρκτικός Ωκεανός θα είναι ελεύθερος πάγων έστω για μικρό χρονικό διάστημα, ενώ ο σχηματιζόμενος πάγος κατά τη διάρκεια του χειμώνα θα είναι νέος και όχι προστιθέμενος στον ήδη υφιστάμενο, βελτιώνοντας τις προοπτικές διέλευσης όλες τις εποχές.

Εντούτοις και αντίθετα με τις μετρήσεις το ανησυχητικό φαινόμενο τήξης των πάγων επιταχύνεται, με τις απεικονίσεις ομοιωμάτων να οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ίσως και μόλις το 2015 οι διελεύσεις στον Αρκτικό Ωκεανό θα πραγματοποιούνται χωρίς τη χρήση παγοθραυστικών – για ορισμένες τουλάχιστον χρονικές περιόδους.

Οσον αφορά τις παραπλήσιες χώρες, η μικρή σε μέγεθος Ισλανδία αναμένεται να πρωταγωνιστήσει στην περιοχή λόγω της γεωπολιτικής ιδανικής της θέσης στις μεταφορτώσεις εμπορευματοκιβωτίων προερχομένων από Κίνα καθώς και αποθηκεύσεις πρώτων υλών. Ηδη η πρεσβεία της Κίνας στο Ρέικιαβικ είναι η μεγαλύτερη όλων των υπολοίπων χωρών. Αξίζει να σημειωθεί ότι ιδιαίτερη υποδοχή επεφυλάχθη στον πρόεδρό της κατά την επίσκεψή του στην Κίνα το 2007. Επιπλέον, η Κίνα της παρέχει σημαντική βοήθεια για εξασφάλιση εκλογής της στο Συμβούλιο Ασφαλείας το 2008.

Τα νέα δεδομένα συνεπώς οδηγούν σε ατραπούς πρωτόγνωρων νομικών θεμάτων και περιβαλλοντικών προβλημάτων, με τα περισσότερα αρκτικά κράτη να υποστηρίζουν ανεμπόδιστες διελεύσεις σε αντίθεση με τη Ρωσία, η οποία διεκδικεί περιοχή έως τον Β. Πόλο, θέτοντας όρο ελέγχου των διελεύσεων λόγω των ιδιαιτέρων συνθηκών ναυσιπλοΐας στην περιοχή, επιδιώκοντας στο να αποτρέπει τη διέλευση ορισμένων φορτίων ή να επιβάλλει εισφορές διέλευσης καθώς και ύψη αποζημιώσεων στην περίπτωση ατυχημάτων. Ο Καναδάς επίσης αξιώνει προνόμια εστιάζοντας το έντονο ενδιαφέρον του στις διελεύσεις, θέτοντας όρους και συνθήκες προστασίας περιβαλλοντικού περιεχομένου, υποστηρίζοντας την εισαγωγή και θέσπιση νέων διεθνώς αποδεκτών νόμων καλύπτοντας τις ιδιαιτερότητες εμπορίας σε συνθήκες πάγου.

Οικολογικές συνέπειες
Η ναυτιλία όμως, όπως δυστυχώς γνωρίζουμε, διατηρεί το «προνόμιο» των σημαντικότερων οικολογικών καταστροφών, ενώ ο φόβος έστω και ενός ενδεχόμενου συμβάντος θα είναι ικανός να επιφέρει οδυνηρότερες συνθήκες καταστροφής λόγω των ευπρόσβλητων περιβαλλοντικών και κλιματολογικών συνθηκών (πετρέλαιο και παρεμφερή συστατικά διαλύονται ευκολότερα σε υψηλότερες θερμοκρασίες).

Εκπομπές επίσης από ορυκτά καύσιμα ίσως επιθέσουν λεπτό στρώμα κάλυψης επιταχύνοντας τη διαδικασία τήξης, με την αντίθετη άποψη να υποστηρίζει ότι η συντόμευση θαλάσσιων μεταφορών στο σύνολο αναμένεται να περιορίσει την κατανάλωση μαζούτ καθώς και τις εκπομπές αερίων στην περίπτωση λειτουργίας υδρογόνου.

Με γνώμονα την εξεύρεση κοινών αποδεκτών κανόνων ναυσιπλοΐας, έχει ιδρυθεί το Αρκτικό Συμβούλιο, το οποίο αποτελείται από τα 5 προαναφερθέντα κράτη συμπεριλαμβανομένων και των Ισλανδίας, Σουηδίας και Φινλανδίας με ανάλογους αντιπροσώπους.

Το Συμβούλιο επίσης συμπεριλαμβάνει έναν «αυξανόμενο» αριθμό παρατηρητών από κράτη όπως Μεγ. Βρετανία, Ισπανία, Ιταλία, Ολλανδία, καθώς και αριθμό οργανισμών με την Κίνα πρόσφατα να υποβάλλει αίτηση μέλους.

Οι διαφορές όμως και τα συμφέροντα είναι μεγάλα, είναι δυσεπίλυτα, οδηγώντας ακόμη και σε εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις. Οι ΗΠΑ απρόθυμα συνευρίσκονται στα συμβούλια με έντονη προδιάθεση απόρριψης στη λήψη σημαντικών αποφάσεων πλην των ανώδυνων συμπερασμάτων, αν και γνωρίζει ότι οι κλιματολογικές συνθήκες θα απαιτήσουν λύσεις «αργά ή γρήγορα».

(πηγή: www.kathimerini.gr, 27/1/2008)